Το παρακάτω δοκίμιο (essay) γράφτηκε έπειτα από πρόταση που έλαβα από έναν Αμερικάνο ακτιβιστή, για να μπει στο 2ο βιβλίο του που θα εκδοθεί το 2023, και θα είναι μια συλλογή κειμένων ακτιβιστών/ακαδημαϊκών/επιστημόνων, που θα καταπιάνονται με πολλά θέματα τα οποία η βίγκαν κοινότητα δεν θίγει. Ο τομέας που ανήκουν αυτά τα θέματα λέγεται Critical Animal Studies και έχει ισχυρό αντικαπιταλιστικό κι αναρχικό χαρακτήρα σε σχέση με τον τομέα Animal Studies που είναι τέρμα βουτηγμένος στον βίγκαν καπιταλισμό. Μου ζητήθηκε να γράψω για την επιλογή μου να μην τεκνοποιήσω και για τον σχετικό ακτιβισμό μου επί του θέματος, αλλά αντιπρότεινα να αγγίξω και το θέμα της χρήσης των αεροπλάνων, καθότι αυτό κι αν λησμονείται στον βωμό των εγωιστικών πλασματικών αναγκών των σύγχρονων βίγκαν ανθρώπων…
Ο βιγκανισμός ορίζεται ως «μια φιλοσοφία και ένας τρόπο ζωής που αποβλέπει στον αποκλεισμό, στο μέτρο του δυνατού και εφικτού, κάθε μορφής εκμετάλλευσης και κακομεταχείρισης των ζώων για την παραγωγή φαγητού, ρουχισμού ή για οποιονδήποτε άλλο σκοπό. Κατ’ επέκταση, προάγει την ανάπτυξη και αξιοποίηση εναλλακτικών προϊόντων χωρίς ζωικά συστατικά, προς όφελος των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος.» Έτσι, λοιπόν, ο βιγκανισμός δεν περιορίζεται μόνο στο τι τρώμε, αλλά εμπλέκεται σε όλες τις καθημερινές μας επιλογές: με ό,τι καθαρίζουμε το σώμα και το σπίτι μας, με το τι φοράμε, τα καλλυντικά που χρησιμοποιούμε και φυσικά την ψυχαγωγία. Οι άνθρωποι που εφαρμόζουν πάντα, σε κάθε δηλαδή επιλογή που κάνουν στη ζωή τους, τους ηθικούς κανόνες της vegan φιλοσοφίας, ονομάζονται ηθικοί vegans. Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι που ακολουθούν μια vegan (ή καλύτερα να πω αυστηρά χορτοφαγική) διατροφή, ηθικοί vegans που το κάνουν για χάρη των ζώων, καθώς πολλοί άνθρωποι ακολουθούν απλώς μια αυστηρά χορτοφαγική διατροφή για περιβαλλοντικούς λόγους. Άλλωστε, είναι ένας τρόπος μετριασμού του ανθρακικού αποτυπώματος (για παράδειγμα, δεν θα πείραζε αυτούς τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν προϊόντα που περιέχουν συστατικά που περιλαμβάνουν κερί μέλισσας ή πρόπολη, αρκεί να προέρχονται από ντόπιους μελισσοκόμους / εκμεταλλευτές μελισσών), ενώ υπάρχουν και άλλοι που ακολουθούν μια αυστηρά χορτοφαγική διατροφή λόγω της ευεργετικής επίδρασής της στην υγεία.
Το παρόν δοκίμιο θα εστιάσει σε δύο από εκείνους τους τρεις τύπους ανθρώπων: σε όσους είναι vegans για λόγους ηθικής και σε αυτούς που ακολουθούν μια vegan διατροφή για περιβαλλοντικούς λόγους, τους οποίους και θα αποκαλούμε από εδώ και στο εξής «plant based οικολόγους». Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι παρόλο που και οι δύο αυτοί τύποι ανθρώπων προτιμούν να απέχουν από την εκμετάλλευση των ζώων έχοντας περιβαλλοντικές και ηθικές επιφυλάξεις, πολλοί εξακολουθούν να κάνουν άλλες επιλογές στον τρόπο ζωής που είναι αναμφίβολα εξίσου επιζήμιες. Για παράδειγμα, τόσο η επιλογή για τεκνοποίηση όσο και για ταξίδι με αεροπλάνο είναι εξαιρετικά βλαβερές για το περιβάλλον. Στη συνέχεια, θα υποστηριχθεί ότι η απόφαση για μια ζωή δίχως παιδιά και αεροπορικές πτήσεις, συνιστά μια επιλογή που έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στο περιβάλλον και στα υπόλοιπα ζώα, με τα οποία ο Homo Sapiens μοιράζεται τον πλανήτη αυτόν. Κατ’αυτόν τον τρόπο, η τεκνοποίηση και η αεροπλοΐα, δύο σημαντικά κομμάτια της ζωής των περισσότερων ανθρώπων στον παγκόσμιο Βορρά, θα πρέπει να αμφισβητηθούν και να επαναξιολογηθούν, ώστε οι ηθικοί vegans και οι plant based οικολόγοι να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζήσουν χωρίς αυτά. Και αυτό, εάν επιθυμούν να ευθυγραμμίσουν τις αξίες τους με τις επιλογές της ζωής τους.
Έρευνα του 2017 έδειξε ότι η ατεκνία ή τουλάχιστον το να έχει κανείς ένα παιδί λιγότερο, είναι το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει για το περιβάλλον, αν λάβουμε υπόψιν ότι κάθε επιπλέον βρέφος αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε 58,6 τόνους εκλυόμενου διοξειδίου του άνθρακα (tCO2e) ανά έτος, όσον αφορά τις λεγόμενες «αναπτυγμένες» χώρες (Wynes & Nicholas, 2017). Η μη τεκνοποίηση συνιστά μακράν την καλύτερη συνεισφορά που θα μπορούσε να έχει ένας άνθρωπος για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής κατά τη διάρκεια της ζωής του. Θα μπορούσαν να μετριαστούν εκατοντάδες τόνοι ρύπανσης από άνθρακα, αν δεν κάνει καθόλου παιδιά ένας άνθρωπος ή αν κάνει έστω ένα παιδί λιγότερο. Μια σημαντική σημείωση για το θέμα είναι ότι το πρόβλημα του υπερπληθυσμού και πως αυτός επηρεάζει τον πλανήτη, δεν βασίζεται πρωτίστως στον παγκόσμιο Νότο, όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν, καθώς μολονότι οι άνθρωποι σε αυτό το μέρος του κόσμου γεννούν πράγματι πολλά παιδιά, το πρόβλημα έγκειται στον παγκόσμιο Βορρά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, εκεί υπάρχουν άνθρωποι με εξαιρετικά υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα, όπως λόγου χάρη αυτό του μέσου ανθρώπου στις Ηνωμένες Πολιτείες που είναι τόσο όσο αυτό 172 Σομαλών ενώ το αποτύπωμα άνθρακα του μέσου ανθρώπου στην Ελλάδα που είναι τόσο όσο αυτό 71 Σομαλών (Worldometer, 2016).
Εν συνεχεία, 1,6 tCO2e είναι το ανθρακικό αποτύπωμα μιας μόνο υπερατλαντικής πτήσης μετ’ επιστροφής, την ώρα που μια φυτική διατροφή εξοικονομεί μόνο 0,8 tCO2e τον χρόνο (Wynes & Nicholas, 2017). Παρόλ’αυτά, άλλοι υπολογιστές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εκτιμούν ότι μια πτήση μετ’ επιστροφής μακρινών αποστάσεων αντιστοιχεί σε 3,4tCO2e (Atmosfair, 2022) και αυτό γιατί η καύση κηροζίνης σε μεγάλο υψόμετρο παράγει επίσης ίχνη συμπύκνωσης, νέφωση λόγω των αερομεταφορών και παράγωγα του NOx. Όλα αυτά μαζί συντελούν ουσιαστικά περισσότερο στην υπερθέρμανση του πλανήτη απ’ ότι το σύνολο του συγκεντρωμένου CO2 από τις αερομεταφορές μέχρι σήμερα (ενημερωτικό δελτίο Stay Grounded 2022). Πράγματι, οι εκπομπές των εναέριων μεταφορών αυξάνουν σήμερα τη θερμοκρασία του κλίματος με τριπλάσιο περίπου ρυθμό συγκριτικά με αυτόν που αφορά μόνο τις εκπομπές CO2 των αερομεταφορών. Η εν λόγω διαπίστωση υποστηρίζεται από 21 επιστήμονες με πρωτεύοντα ρόλο στο πεδίο, που διενήργησαν επαναξιολόγηση, λαμβάνοντας υπόψη την άμεση κατακράτηση ακτινοβολίας (Effective Radiative Forcing, ERF) από τις εκπομπές άλλων αερίων εκτός του CO2 (Lee et al., 2021). Επομένως, η επίπτωση που έχει το διοξείδιο του άνθρακα μιας πτήσης πρέπει να τριπλασιαστεί όσον αφορά τον υπολογισμό του ανθρακικού αποτυπώματος, το σύστημα υποβολής εκθέσεων για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και τις εθνικές απογραφές εκπομπών (ενημερωτικό δελτίο Stay Grounded 2022).
Ορισμένα στοιχεία για τις Αερομεταφορές
Οι αερομεταφορές έχει αποδειχθεί ότι είναι το πιο επιβλαβές για το κλίμα μεταφορικό μέσο (Cohen κ.ά., 2016), ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι λιγότερο απο το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει ανέβει κάποια στιγμή στη ζωή του σε αεροσκάφος (Scott κ.ά., 2012). Επιπρόσθετα, μια πιο πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2020, εκτιμά ότι μόνο το 2 έως 4% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει διεθνείς πτήσεις το 2018. Βάσει αυτού, συμπεραίνει ότι μόλις το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (π.χ. οι τακτικοί εύποροι επιβάτες) ευθύνεται για το 50% των εκπομπών που ανήκουν στις εμπορικές αερομεταφορές (Gossling & Humpe, 2020), ενώ το 10% των top εισοδηματιών παγκοσμίως χρησιμοποιεί το 75% των καυσίμων για τις εναέριες μεταφορές (Vox, 2020). Συνεπώς, το να πετάς λιγότερο είναι πράγματι ένα ζήτημα περιβαλλοντικής και κοινωνικής αλλαγής, όπως απεικονίζει πολύ σωστά η οργάνωση Flightfree UK (Εκτός πτήσης ΗΒ) σε μια ανάρτηση που μοιράστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το 2018, το 5,9% του συνόλου της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη αναλογούσε στις αερομεταφορές, εάν συμπεριλάβουμε τις επιπτώσεις άλλων αερίων εκτός του CO2, ενώ μόνο οι εκπομπές CO2 ανέρχονται στο 2,9% συνολικά. Σ’αυτή την περίπτωση, περιλαμβάνονται οι εκπομπές CO2 από την παραγωγή και τη διανομή καυσίμου αεριωθούμενων, μολονότι για χρόνια, η αεροπορική βιομηχανία ισχυριζόταν ότι ο τομέας ήταν υπεύθυνος μόνο για το 2% των ανθρωπογενών εκπομπών άνθρακα (ενημερωτικό δελτίο Stay Grounded, 2022).
Οι εναέριες μεταφορές είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (έγγραφο θέσης Stay Grounded, 2018) και τον μεγαλύτερο κίνδυνο αποτελεί το γεγονός ότι κανένα από τα ακόλουθα συστήματα υποβολής εκθέσεων δεν λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις άλλων αερίων εκτός του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό αφορά τις εθνικές απογραφές αερίων του θερμοκηπίου που υποβλήθηκαν στη γραμματεία της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), το σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA), το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) κι αυτό δίνει την εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι οι αερομεταφορές είναι ένα σχετικά μικρό πρόβλημα (ενημερωτικό δελτίο Stay Grounded, 2022).
Βιοκαύσιμα, ηλεκτρικά καύσιμα, υδρογόνο & αντιστάθμιση άνθρακα (carbon offset) – Απλώς «πράσινο ξέπλυμα»
Η αεροπορική βιομηχανία εργάζεται σκληρά για τη δημιουργία «πράσινων» διαφημίσεων που αποσκοπούν στην εξαπάτηση των ανθρώπων που νοιάζονται για το περιβάλλον. Οι αεροπορικές εταιρείες ισχυρίζονται όλο και πιο συχνά ότι εργάζονται με στόχο να γίνουν φιλικές προς το περιβάλλον μέσω του τύπου καυσίμου που χρησιμοποιούν και της κατασκευής των μελλοντικών αεροσκαφών τους. Δυστυχώς, όμως, η αλήθεια απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Όλα ξεκίνησαν με το πράσινο ξέπλυμα. Όπως το έθεσε το δίκτυο κοινωνικών επιστημών για την κλιματική αλλαγή (Climate Social Science Network), το πράσινο ξέπλυμα είναι «ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει μια ποικιλία παραπλανητικών μεθόδων επικοινωνίας και πρακτικών που σκοπίμως ή όχι, δημιουργούν ψευδείς θετικές εντυπώσεις για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις ενός οργανισμού» (CSSN,2021). Το ίδιο ισχύει για όλες τις εναλλακτικές που παρουσιάζονται ως «πράσινες» λύσεις από τη βιομηχανία των αερομεταφορών, επειδή όλες έχουν προβλήματα, ανεπιθύμητες παρενέργειες και φραγμούς.
Βιοκαύσιμα
Καταρχάς, όταν πρόκειται για βιοκαύσιμα, αν και η βιομηχανία διατείνεται ότι δεν χρησιμοποιεί βιοκαύσιμα από καλλιέργειες, στην πραγματικότητα τα αγροκαύσιμα από καλλιεργούμενα φυτά δεν αποκλείονται και τα απόβλητα έχουν πολύ περιορισμένη διαθεσιμότητα παγκοσμίως (Stay Grounded ‘Greenwashing fact sheet series’, 2021). Παράλληλα, τα βιοκαύσιμα φυτικής προέλευσης βρίσκονται σε αγρούς με μονοκαλλιέργειες που συχνά συνδέονται με υψηλά ποσοστά αποψίλωσης των δασών (Transport & Environment, 2019). Η καλλιέργειά των αγρών αυτών αυξάνει τη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων και έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί πολύ σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, όπως απώλεια της βιοποικιλότητας, αύξηση των τιμών των τροφίμων και λειψυδρία (Stay Grounded ‘Greenwashing fact sheet series’, 2021). Τέλος, τα βιοκαύσιμα εξακολουθούν να παράγουν πολύ υψηλές εκπομπές άνθρακα, και μερικές φορές ακόμη υψηλότερες, καθώς για παράδειγμα η κλιματική επίπτωση του βιοντίζελ από φοινικέλαιο έχει βρεθεί να είναι τριπλάσια από αυτήν του ορυκτού ντίζελ (Transport & Environment, 2019), αλλά και οι εκπομπές άλλων αεριών εκτός του CO2 θα εξαλειφθούν μόνο εν μέρει με τη χρήση των βιοκαυσίμων. Τελικά, λιγότερο από το 0,01% των καυσίμων των αεροπλάνων είναι βιοκαύσιμα προς το παρόν (Stay Grounded ‘Greenwashing fact sheet series’, 2021), οπότε δεν αξίζει καν να το αναφέρουμε στη συζήτηση.
Case study στην Παραγουάη: Παραβίαση εδαφών των αυτοχθόνων, περιβαλλοντική καταστροφή και βιομηχανία βοείου κρέατος που εμπλέκεται στην παραγωγή βιοκαυσίμων
Όσον αφορά τις κοινωνικές επιπτώσεις των βιοκαυσίμων φυτικής προέλευσης, υπάρχει μια πολύ ανησυχητική μελέτη για το διυλιστήριο βιοκαυσίμων Omega Green, το πρώτο αποκαλούμενο προηγμένο διυλιστήριο βιοκαυσίμων στη Νότια Αμερική. Το κέντρο μελέτης της Παραγουάης για την προαγωγή της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικο-περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, Henoi, διεξήγαγε μελέτη κατόπιν εντολής του Stay Grounded μαζί με τον μη κυβερνητικό περιβαλλοντικό οργανισμό Biofuelwatch και τον παγκόσμιο συνασπισμό για τις δασικές εκτάσεις (Global Forest Coalition).
Στη Villeta της Παραγουάης λοιπόν, κατασκευάζεται το πρώτο διυλιστήριο με χρήση βιογενών καυσίμων στις αερομεταφορές. Αποτελεί ένα έργο ξένων συμφερόντων (το τρέχον επενδυτικό χαρτοφυλάκιο περιλαμβάνει τα συμφέροντα εταιρειών που παράγουν καύσιμα από ανανεώσιμες πρώτες ύλες όπως η BSBIOS, η R.P. BIO SWITZERLAND SA, η ECB GROUP PARAGUAY και η ECB GROUP BRASIL) που ανήκει σε έναν 43χρονο Βραζιλιάνο επιχειρηματία, με πολιτικούς δεσμούς με τον πρώην πρόεδρο της Βραζιλίας, Jair Bolsonaro, και τον πρόεδρο της Παραγουάης, Mario Abdo. Είναι γιος Βραζιλιάνων γεωργών και γνωστός ως «ο βασιλιάς του βιοντίζελ», ο οποίος φιλοδοξεί να γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός βιοκαυσίμων στον κόσμο μέχρι το 2030. Το πρόσωπο αυτό κατέχει επίσης την εταιρεία ECB Group, η οποία έχει καταγγελθεί στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας της Βραζιλίας για την υπονόμευση των συμφερόντων του λαού της Βραζιλίας όσον αφορά ορισμένες από τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του.
Εντούτοις, η γη στην οποία θα εκτελεστεί το έργο ανήκει σε άλλη εταιρεία (El Arreglo SA), της οποίας τα μέλη είναι άγνωστα και η τεχνολογία θα παραδοθεί από μια αμερικανική εταιρεία. Οι πρώτες ύλες που πρόκειται να απαιτήσει η Omega Green, σύμφωνα με τη δική της έκθεση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, είναι ελαιούχοι σπόροι από τα εδάφη της φυλής των Αγιορέο που ζουν σε εθελούσια απομόνωση (το σχέδιο είναι βασικά να φυτευτούν 125.000 εκτάρια (50 εκατομμύρια δέντρα) στην περιοχή Carmelo Peralta, στο Τσάκο της Παραγουάης, εδαφική επικράτεια των ινδιάνων Αγιορέο), ζωικά λίπη από τη βιομηχανία βοείου κρέατος, φυτικά έλαια, ανακυκλωμένα φυτικά έλαια και βιοντίζελ από απόβλητα.
Το έργο αυτό επηρεάζει το βιοτικό επίπεδο μιας κοινότητας που ζει εκεί και έχει 11 οικογένειες, συνολικά περίπου 50 άτομα. Οι ντόπιοι λένε ότι η πληθυσμιακή συρρίκνωση συμβαίνει επειδή η κοινότητα είναι απομονωμένη από τότε που οι ξένες εταιρείες πήγαν εκεί για την υλοποίηση του έργου, με το δικαίωμα της πρόσβασης να ιδιωτικοποιείται από τους ιδιοκτήτες της γης, El Arreglo SA. Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, αλλά και ένας θάνατος ακόμα, σημειώθηκαν λόγω του ότι οι ντόπιοι έχασαν το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησής τους με την έναρξη του έργου (Stay Grounded case-study, 2022).
Ποιος θέλει να πετάξει με αεροπλάνα που χρησιμοποιούν βιοκαύσιμα με τόσο βρώμικο ιστορικό; Οι vegan για ηθικούς λόγους και οι plant based οικολόγοι σίγουρα πρέπει να το σκεφτούν αυτό. Εξάλλου, όταν οι άνθρωποι και τα μη ανθρώπινα ζώα εξακολουθούν να λιμοκτονούν, είναι απαράδεκτο να καταναλώνουμε βιοκαύσιμα από καλλιέργειες, για να μπορούν ορισμένοι προνομιούχοι άνθρωποι να συνεχίσουν να πετούν, ακόμη και αν το όλο έργο του πρώτου διυλιστηρίου από βιοκαύσιμα στη Νότια Αμερική δεν παραβίαζε τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν είχε τόσο μεγάλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε τοπικό επίπεδο.
Ηλεκτρικά καύσιμα (E-fuels)
Τα e-fuels είναι συνθετικά καύσιμα που παράγονται από ηλεκτρική ενέργεια. Μπορούν πράγματι να παραχθούν, συνδυάζοντας υδρογόνο με άνθρακα, για να δημιουργήσουν έναν υγρό υδρογονάνθρακα. Για τον περιορισμό, όμως, των εκπομπών, το υδρογόνο πρέπει να εξάγεται από υδάτινους πόρους με τη μέθοδο της ηλεκτρόλυσης με τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας. Με τη σειρά του, ο άνθρακας πρέπει να εξάγεται από τον αέρα με τη βοήθεια μιας διαδικασίας που ονομάζεται «Άμεση δέσμευση αέρα» (Direct Air Capture, DAC). Αυτά μπορούν στη συνέχεια να συνδυαστούν, προκειμένου να σχηματίσουν καύσιμο υδρογονανθράκων με τη μέθοδο Φίσερ-Τροπς (Fischer-Tropsch, FT). Οι τελευταίες διαδικασίες πρέπει επίσης να τροφοδοτούνται με ανανεώσιμη ενέργεια (Stay Grounded fact sheet series, 2021). Εάν όλα τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται σήμερα στο τομέα της αεροπλοΐας επρόκειτο να αντικατασταθούν από e-fuels, θα απαιτούσε δυόμισι φορές την ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές που ήταν διαθέσιμη παγκοσμίως το 2019 και τα e-fuels θα κόστιζαν έξι έως εννέα φορές παραπάνω από την τιμή της κηροζίνης το 2020 και θα εξακολουθούσαν να κοστίζουν 2 έως 3 φορές περισσότερο το 2050 [(Stay Grounded, (2020), calculations based on IEA data of oil and electricity production in 2019 (https://bit.ly/3UNYyB7) and Clean Sky 2 JU and FCH 2 JU 2020 (bit.ly/3GFsL19)].
Οπότε, ποιός θα έχει πρόσβαση σε αυτού του είδους τις πτήσεις; Ως φαίνεται, θα είναι απλώς ένα πολύτιμο αγαθό διαθέσιμο μόνο στους πιο προνομιούχους από το 10% των προνομιούχων που έχουν ταξιδέψει αεροπορικά μέχρι στιγμής.
Υδρογόνο
Το υδρογόνο θα ήταν κατάλληλο μόνο για περιφερειακές πτήσεις και πτήσεις μικρών και μεσαίων αποστάσεων, ενώ δεν θα είναι κατάλληλο για πτήσεις μεγάλων αποστάσεων που συμβάλλουν περίπου στο ένα τρίτο των εκπομπών των αεροπορικών μεταφορών. Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το υδρογόνο δεν θα μπορεί να ανταγωνιστεί οικονομικά τα συνθετικά καύσιμα πριν από το 2050 και μέχρι τότε η αεροπορική βιομηχανία σχεδιάζει να στηριχθεί στα βιοκαύσιμα και στα e-fuels. Επιπρόσθετα, η Airbus δήλωσε ότι ούτε ένα αεροσκάφος μεσαίων αποστάσεων (που μπορεί να λειτουργεί με υδρογόνο) δεν θα είναι διαθέσιμο πριν από το 2050, ενώ η Boeing δεν ακολουθεί, και οι κατασκευαστές κινητήρων της έχουν εκφράσει τις επιφυλάξεις τους ως προς αυτό (Stay Grounded fact sheet series, 2021).
Αυτό που είναι σημαντικό να καταλάβουμε επίσης είναι ότι το υδρογόνο μπορεί να παραχθεί και από μεθάνιο ή άνθρακα (που ονομάζεται «γκρί» υδρογόνο) ή με δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (αυτή η μέθοδος σε συνδυασμό με το γκρί υδρογόνο δίνει το «μπλε» υδρογόνο), ενώ μόνο το «πράσινο» υδρογόνο παράγεται με την μέθοδο της ηλεκτρόλυσης του νερού από ηλεκτρικό ρεύμα προερχόμενο από ΑΠΕ. Το 2018, η συντριπτική πλειοψηφία της παραγωγής υδρογόνου ήταν «γκρί», αντιπροσωπεύοντας το 2% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ μόνο το 0,5% της παραγωγής ήταν «πράσινo» και ένα μικρό ποσό ήταν «μπλε» (Stay Grounded fact sheet series, 2021). Σε κάθε περίπτωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι λιγοστές και δεν πρέπει να σπαταλώνται σε πτήσεις. Υπάρχουν και άλλοι τομείς, πιο σημαντικοί, που θα πρέπει να λειτουργούν με τη βοήθεια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα νοσοκομεία και οι πρώτες κατοικίες.
Τα αεροπλάνα υδρογόνου είναι σαν τους μονόκερους, όπως πολύ καλά λέει το Stay grounded: πολυσυζητημένα, αλλά και μυθικά! Και το μόνο πράσινο αεροπλάνο είναι πράγματι αυτό που παραμένει στο έδαφος.
Η αλήθεια πίσω από την αντιστάθμιση των εκπομπών άνθρακα (Carbon offset)
Η αντιστάθμιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αποτελεί περιορισμό ή εξ’ ολοκλήρου απομάκρυνση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή άλλων αερίων του θερμοκηπίου που έχουν παραχθεί, προκειμένου να αντισταθμίσουν τις εκπομπές που έχουν γίνει αλλού. Ωστόσο, δεν αποτελεί λύση διότι παρόλο που οι αντισταθμίσεις ξηράς (η δέσμευση άνθρακα μέσα από δενδροφυτεύσεις κ.α) είναι όντως ωφέλιμες για το περιβάλλον, θα πρέπει να λογαριάζονται ως τρόπος μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα, γενικά, και όχι αντισταθμίζοντας το ανθρακικό αποτύπωμα χρήσης μέσων που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα δεδομένου ότι οι θερμοκρασίες δεν θα σταθεροποιηθούν ή θα μειωθούν, ενόσω εμείς εξακολουθούμε να εκπέμπουμε ορυκτά καύσιμα στην ατμόσφαιρα. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να σκάβουμε, εξορύσσουμε και να καίμε ορυκτά καύσιμα που προξενούν εκπομπές στην ατμόσφαιρα, ενώ ταυτόχρονα πιστεύουμε ότι θα απομακρύνουμε τις εκπομπές αυτές με τη δενδροφύτευση, καθώς αυτό δεν μειώνει πραγματικά τις ατμοσφαιρικές εκπομπές ή τις ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις σε βάθος χιλιετίας. Και αυτό συμβαίνει, επειδή όταν απορροφάται επιπλέον άνθρακας μέσω της δενδροφύτευσης, τότε παραμένει στον γρήγορο κύκλο του άνθρακα (fast carbon cycle: κύκλοι του άνθρακα με σταθερή ροή μεταξύ της ατμόσφαιρας, του ωκεανού και του εδάφους). Έπειτα, γυρίζει πίσω στην ατμόσφαιρα και δεν επιστρέφει στην γεωλογική αποθήκευση σε χρονικές κλίμακες σχετικές με τον άνθρωπο. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία μετακίνησης του άνθρακα από τον γρήγορο κύκλο σε οριστικά μόνιμα γεωλογικά αποθέματα (π.χ. ορυκτά καύσιμα) δεν επιτυγχάνεται ποτέ σε λιγότερο από χίλια χρόνια, όπως εξηγεί η Kate Dooley. Η ίδια είναι ερευνήτρια στο Climate & Energy College του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, με πολιτική εμπειρογνωμοσύνη στην διαχείριση των δασών, την κλιματική αλλαγή και στα συστήματα υπολογισμού του άνθρακα (Brinknews, 2021 & 2022).
Οπότε, η αντιστάθμιση των εκπομπών άνθρακα δεν καθίσταται δυνατό να καλύψει την εγωιστική ανάγκη για ταξίδια σε εξωτικούς προορισμούς. Στην πραγματικότητα, η αντιστάθμιση των εκπομπών άνθρακα είναι σαν να τρως ζώα που “σφάχτηκαν χωρίς να υποφέρουν” (humanely slaughtered animals), αφού όμως έχεις αποφασίσει ότι θα γίνεις χορτοφάγος. Καθώς λοιπόν δεν υπάρχει τρόπος να σφάξουμε κάποιον που θέλει να ζήσει, χωρίς να προκαλέσουμε οδύνη και φόβο, έτσι δεν υπάρχει και τρόπος να ταξιδέψει κανείς με αεροπλάνο χωρίς να βλάψει το περιβάλλον.
Βλακώδεις πτήσεις και πτήσεις Φαντάσματα (Bullshit flights & Ghost Flights)
Υπάρχουν πτήσεις που είναι αναπόφευκτες, ενώ κάποιες μπορεί να είναι και σωτήριες, με άλλα λόγια, μπορούν να θεωρηθούν ως θεμιτές. Για παράδειγμα, όταν ένας φιλόζωος πετάει κάπου, για να συνοδεύσει κάποια διασωθέντα μη ανθρώπινα ζώα στο μελλοντικό σπίτι τους ή σε ένα καταφύγιο/κέντρο διάσωσης. Σχετικά με το τελευταίο, όταν πρόκειται για άγρια ζώα, δεν είναι καν αναγκαίο για έναν άνθρωπο να τα συνοδεύσει, αλλά η μεταφορά από μόνη της βασίζεται σε αεροπορικά ταξίδια για χάρη των διασωθέντων ζώων, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος της αγωνίας τους λόγω της μεταφοράς που είναι στρεσογόνα. Άλλες θεμιτές πτήσεις μπορεί να είναι εκείνες που αφορούν λόγους έκτακτης ανάγκης (ανακούφιση από καταστροφές), ασφαλείς οδοί διαφυγής για πρόσφυγες, ή επίσκεψη σε συγγενείς σε μια άλλη ήπειρο για ένα εύλογο χρονικό διάστημα (όταν δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος μεταφοράς).
Παρόλ’ αυτά, τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι αγοράζουν εισιτήρια για τις λεγόμενες “Bλακώδεις πτήσεις”. «Αναλογικά με την έννοια της βλακώδους εργασίας που είναι ανούσια και επιζήμια για την κοινωνία, είναι κι η έννοια των βλακώδων πτήσεων που είναι περιττές, επιπόλαιες και άδικες». Παραδείγματα τέτοιων πτήσεων είναι όσες αποτελούν ταξιδιωτικές κρατήσεις για το σαββατοκύριακο (και ιδίως εγχώριες πτήσεις), η χρήση φυσικά ιδιωτικού τζετ, οι εξαιρετικά φθηνές διεθνείς πτήσεις με χαμηλό ναύλο κ.λπ. (Stay Grounded, 2021). Ασφαλώς, ο όρος αυτός θα δυσαρεστούσε την πλειοψηφία των ανθρώπων, καθώς τα αυθόρμητα αυτά ταξίδια γεννούν αισθήματα ενθουσιασμού και χαράς. Με ποιο κόστος όμως; Δεν υπάρχουν άλλοι, περισσότερο φιλικοί προς το περιβάλλον, τρόποι, για να περάσει κανείς καλά; Όπως πολύ σωστά εκφράζει το σχετικό άρθρο του δικτύου Stay Grounded: «Το ζητούμενο είναι να έρθουν σε επαφή [η ιδέα των βλακώδων πτήσεων] με τις θεσμικές και κοινωνικές δομές πίσω από αυτές, με την οικονομία και τις σχέσεις εξουσίας που οδηγούν σε βλακώδεις πτήσεις. Η ισχύς της αεροπορικής βιομηχανίας υφίσταται τόσο μέσω μιας ευρείας συναίνεσης σχετικά με το γεγονός ότι οι πτήσεις είναι διασκεδαστικές, ή θα μπορούσαν να γίνουν, εάν κάποιος έχει την οικονομική δυνατότητα να τις υποστηρίξει, όσο και μέσω των κρατικών επιδοτήσεων, των αποτελεσματικών λόμπι και του πράσινου ξεπλύματος. Αυτή η βιομηχανία υπάρχει εξαιτίας της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων όσον αφορά τα ταξίδια, εξαιτίας του παγκόσμιου εμπορίου και ενός αυξανόμενου χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών.»
Επομένως, το πρόβλημα είναι, στον πυρήνα του, συστημικό. Δεν έχουν πολλοί άνθρωποι την πρακτική ικανότητα ή δεν έχουν ακόμα και την οικονομική άνεση για αργά ταξίδια ή «slow travel» όπως είθισται να ονομάζεται (χρήση άλλων μεταφορικών μέσων). Αυτό συμβαίνει γιατί η κουλτούρα εξουθένωσης (grind culture) έχει τους ανθρώπους να παθαίνουν υπερκόπωση λόγω υπερβολικής εργασίας και μπορούν μόνο να πάρουν κάποιες εβδομάδες άδεια, δύο φορές τον χρόνο, με έναν τρόπο που έτσι εξειδανικεύεται και δοξάζεται η νοοτροπία του «στόχευε ψηλά και μην γυρνάς σπίτι σου» (“go big and don’t go home), ειδικά στην περίπτωση των Millennials.
Εντούτοις, εξακολουθεί να προκαλεί έκπληξη το πόσο συχνά και πόσο εύκολα, οι plantbased οικολόγοι και οι άνθρωποι που υιοθετούν μια vegan διατροφή για ηθικούς λόγους, χρησιμοποιούν τα αεροπλάνα.
Ένας άλλος εντυπωσιακός τύπος πτήσης, ο οποίος δεν είναι γνωστός σε πολλούς, είναι ο επονομαζόμενος «πτήσεις Φαντάσματα» (ghost flights) που ορίζεται ως η πτήση εκείνη χωρίς καθόλου επιβάτες, ή με λιγότερο από το 10% της χωρητικότητας επιβατών. Ο λόγος της ύπαρξής τους είναι το γεγονός ότι οι αεροπορικές εταιρείες υποχρεούνται να εκτελούν το 80% των πτήσεων, άδειες ή μη, προκειμένου να διατηρήσουν τις χρονοθυρίδες τους (…). Παραδείγματος χάριν, ένας μέσος όρος 500 πτήσεων φαντασμάτων με επιβλαβείς συνέπειες για το κλίμα αναχωρούσαν κάθε μήνα από το Ηνωμένο Βασίλειο για το έτος 2021 (The Guardian, 2022). Για περισσότερα, πάνω στην έρευνα από την the Guardian, εδώ. Με αναφορά που υποβλήθηκε στο Κοινοβούλιο, έγινε έκκληση να δοθεί ένα τέλος σε αυτού του είδους τις πτήσεις και έχει υπογραφεί από 16.968 ανθρώπους. Η κυβερνητική απάντηση είχε ως εξής: «Η κυβέρνηση εξακολουθεί να παρέχει μηχανισμούς για την ελάφρυνση από τους συνήθεις κανόνες διαθέσιμου χρόνου χρήσης αερολιμένα, με σκοπό να αποτρέψει τις αεροπορικές εταιρείες από το να εκτελούν πτήσεις φάντασμα με επιβαρυντικές συνέπειες για το περιβάλλον κατα τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.»
Οι πτήσεις φαντάσματα και οι βλακώδεις πτήσεις είναι κατ΄εμέ η επιτομή της ανθρώπινης απληστίας και ιδιοτέλειας.
Η τεκνοποίηση εν μέσω της έκτης μαζικής εξαφάνισης ειδών
Την ώρα που βρισκόμαστε στο μέσο του έκτου κύματος μαζικής εξαφάνισης, δεν ακούγεται λίγο παράδοξο το να συζητάμε για τεκνοποίηση; Το είδος μας σήμερα καταλαμβάνει ή τουλάχιστον έχει μεταμορφώσει σχεδόν το 90% του εδάφους του πλανήτη Γη (Latham κ.ά., 2014) και όσο ο πληθυσμός μας αυξάνεται, παράλληλα εξελίσσεται και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αυτό έχεις ως αποτέλεσμα, να δημιουργείται ρύπανση και κατακερματισμός των βιότοπων άγριας ζωής και το σημαντικότερο, αυτή η αέναη ανάπτυξη του πληθυσμού μας διαταράσσει την επικοινωνία, όπως και τη συζευκτική συμπεριφορά άλλων ειδών. Αυτό με τη σειρά του, επιδρά αρνητικά στην αναπαραγωγική τους επιτυχία (Candolin & Wong, 2013).
Σε μια προσπάθεια αθώωσης του είδους μας στο σύνολό του, κάποιοι άνθρωποι θα κατηγορούσαν τον καπιταλισμό, τον καταναλωτισμό και τη βιομηχανική επανάσταση αντίθετα, προβάλλοντας τον ισχυρισμό μάλιστα ότι υπαίτιοι γι’ αυτό είναι οι άνθρωποι του Παγκόσμιου Βορρά, και όχι οι άνθρωποι συνολικά. Δυστυχώς, όμως, εμείς είμαστε οι ένοχοι και υπάρχουν ιστορικές αποδείξεις που μετρούν μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, οι οποίες δείχνουν ξεκάθαρα πως είμαστε το πλέον θανατηφόρο ζώο που έχει υπάρξει στον πλανήτη Γη.
Homo Sapiens, ο κατά συρροήν οικό – δολοφόνος
Όλα ξεκίνησαν με την άφιξη του homo Sapiens στην Αυστραλία γύρω στα 45.000 χρόνια πίσω, την περίοδο μιας άλλης κλιματικής αλλαγής. Όταν το σύστημα θα ήταν μάλλον σε θέση να ανακάμψει, όπως γινόταν προηγουμένως μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ωστόσο, ο συνδυασμός αυτής με το ανθρώπινο κυνήγι, ρήμαξε τη μεγαπανίδα της Αυστραλίας και αυτό διότι αυτά τα μαρσιποφόρα λιοντάρια (ο μεγαλύτερος θηρευτής της ηπείρου), τα διπρωτόδοντα και τα γιγάντια καγκουρό (200 κιλά & δύο μέτρα), μαζί με τα τεράστια κοάλα, τα εδαφόβια πτηνά, τις σαύρες που θυμίζουν δράκους και τα φίδια μήκους πέντε μέτρων, δεν είχαν τον χρόνο να αναπτύξουν το αίσθημα του φόβου απέναντι στο ανθρώπινο είδος. Συνεπώς, πριν προλάβουν να το κάνουν, μόλις μέσα σε λίγα χιλιάδες χρόνια, είχαν κιόλας εξαφανιστεί.
Το γιγάντιο διπρωτόδον έζησε στην Αυστραλία για 1,5 εκατομμύριο χρόνια και κατάφερε να επιβιώσει τουλάχιστον τις δέκα προηγούμενες επόχες των παγετώνων, όπως και στην πρώτη κορύφωση της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πριν από περίπου 70.000 χρόνια. Περισσότερο όμως από το 90% της αυστραλιανής μεγαπανίδας εξαφανίστηκε πριν από 45.000 χρόνια, και ανάμεσά τους ήταν και το διπρωτόδον.
Από τα 24 είδη ζώων στην Αυστραλία που ζύγιζαν περισσότερο από 50 κιλά, τα 23 εξαλείφθηκαν. Επίσης, ένας σημαντικός αριθμός από μικρότερα είδη εξαφανίστηκε και αυτός την ίδια εποχή, με αποτέλεσμα οι τροφικές αλυσίδες σε όλο το οικοσύστημα της Αυστραλίας να έχουν διασπαστεί και να πρέπει να αναδιαμορφωθούν. Για εκατομμύρια χρόνια, αυτή ήταν η πιο σημαντική μεταμόρφωση που υπέστη το οικοσύστημα της Αυστραλίας και η εμφάνιση του Homo Sapiens τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν αποτέλεσε σύμπτωση. Ειδικά, αν λάβουμε υπόψιν μας το γεγονός ότι τα ωκεάνια είδη δεν εξαφανίστηκαν και αυτό διότι ο Homo Sapiens δεν διέθετε ακόμη την γνώση για να κατακτήσει και τη θάλασσα. Ενώ, εάν αυτός ο μαζικός αφανισμός οφειλόταν στην κλιματική αλλαγή, τα θαλάσσια ζώα θα έπρεπε να εξαφανιστούν και αυτά.
Παρόμοιες οικολογικές καταστροφές έχουν σημειωθεί σε τόσες άλλες περιοχές, και το αφήγημα είναι πάντοτε
το ίδιο:
1) Νέα Ζηλανδία: Μέσα σε μερικούς αιώνες, αφότου οι Μαορί, οι πρώτοι άνθρωποι άποικοι της Νέας Ζηλανδίας, έφθασαν στα νησιά (περίπου 800 χρόνια πριν), η πλειονότητα της τοπικής μεγαπανίδας είχε εξαλειφθεί, μαζί με αυτή και το 60% όλων των ειδών πτηνών που μπορούσε κανείς να συναντήσει εκεί μέχρι τότε.
2) Αμερική: Πριν από περίπου 16.000 χρόνια, ο Homo Sapiens έφθασε στο δυτικό χερσαίο ημισφαίριο και ήταν το πρώτο και το μοναδικό ανθρώπινο είδος που το κατόρθωσε. Ζώα και φυτά που ήταν άγνωστα στην Αφρική και την Ασία, ευδοκιμούσαν εκεί, για να εξαφανιστούν μέσα σε 2000 χρόνια από την άφιξη των ανθρώπων. Η Βόρεια Αμερική έχασε 34 από τα 47 είδη μεγάλων ζώων, τη στιγμή που η Νότια Αμερική έχασε 50 από τα 60. Για να αναφέρουμε μερικά από αυτά: Ο μαστόδοντας – τρωκτικά στο μέγεθος αρκούδας, υπερμεγέθη λιοντάρια, γιγαντιαίοι βραδύποδες του εδάφους (μέχρι και οκτώ τόνοι και ύψος που έφθανε τα έξι μέτρα), σπαθόδοντα (εξαφανίστηκε, αφού ευδοκιμούσε για περισσότερα από 30 εκατομμύρια χρόνια), κοπάδια αμερικανικών ιθαγενών αλόγων και καμήλες, αλλά και χιλιάδες είδη μικρότερων θηλαστικών, ερπετών, πουλιών, ακόμα και εντόμων, όπως και παράσιτων. Αυτά όλα εξαφανίστηκαν, μόλις ο άνθρωπος πάτησε το πόδι του στην αμερικανική ήπειρο.
3) Κούβα και Ισπανιόλα (στην Καραϊβική Θάλασσα): Επιστήμονες που αναζητούν απολιθωμένα οστά και περιττώματα, δήλωσαν ότι οι πιο φρέσκιες μπάλες κοπριάς και τα πιο πρόσφατα κόκκαλα καμήλας τοποθετούνται χρονικά την περίοδο που οι άνθρωποι κατέκλυσαν την Αμερική. Μόνο σε μια περιοχή ανακάλυψαν νεότερες μπάλες κοπριάς, στην Κούβα και την Ισπανιόλα, όπου βρήκαν απολιθωμένα περιττώματα από βραδύποδα του εδάφους που χρονολογούνται ακριβώς στην εποχή που οι πρώτοι άνθρωποι κατάφεραν να διασχίσουν την Καραϊβική Θάλασσα και να εγκατασταθούν στα δύο μεγάλα αυτά νησιά.
4) Νήσος Βράνγκελ (ακριβώς πάνω από την Σιβηρία) στον Αρκτικό Ωκεανό: Τα τελευταία μαμούθ που υπήρξαν ποτέ, εξαφανίστηκαν από το νησί περίπου Βράνγκελ πριν από 4000 χρόνια, αμέσως μετά την άφιξη των πρώτων ανθρώπων, ενώ μέχρι τότε ευδοκιμούσαν για εκατομμύρια χρόνια. Είχαν ήδη υποχωρήσει από την Ευρασία και τη Βόρεια Αμερική, απ’ όπου εξαφανίστηκαν πριν από 10.000 χρόνια.
5) Νησιά Γκαλαπάγκος: Ακατοίκητα από ανθρώπους μέχρι και τον 19ο αιώνα, κατάφεραν να διατηρήσουν μέχρι τότε τη μοναδική ποικιλομορφία των ζωικών ειδών τους, συμπεριλαμβανομένων των περίφημων γιγάντιων χελωνών τους, οι οποίες, όπως τα αρχαία διπρωτόδοντα, δεν έδειχναν να φοβούνται τον άνθρωπο και έτσι θεωρούνταν εξαφανισμένο είδος τα τελευταία 100 χρόνια. Δυστυχώς, όμως, για αυτές, βρέθηκε μία σχετικά πρόσφατα…(Μακάρι να μπορούσαν να μείνουν κρυμμένες και ανενόχλητες).
6) Μαδαγασκάρη: Μερικά μεγαλοπρεπή ζώα ζούσαν και ευημερούσαν εκεί, όπως οι αιπυόρνιθες (ή αλλιώς πουλιά ελέφαντες) και οι γιγάντιοι λεμούριοι, αλλά εξαφανίστηκαν αναπάντεχα, μαζί με τα περισσότερα από τα άλλα μεγάλα ζώα της Μαδαγασκάρης, πριν από περίπου 1.500 χρόνια. Ακριβώς τότε που κατέφθασαν οι πρώτοι άνθρωποι στο νησί.
7) Οι Νήσοι του Σολομώντα, τα Φίτζι και η Νέα Καληδονία, το Ανεξάρτητο Κράτος των Σαμόα και Το Βασίλειο της Τόνγκα, οι Νήσοι Μαρκέζας, το Νησί του Πάσχα, οι Νήσοι Κουκ και η Χαβάη: Ένα παρόμοιο κύμα εξαφάνισης των ειδών έλαβε χώρα σε όλα αυτά τα μέρη με εκατοντάδες είδη (πουλιά, έντομα, σαλιγκάρια, όπως και άλλα τοπικά είδη) να εξοντώνονται από ανθρώπους, άμεσα ή έμμεσα. Το ίδιο συνέβη και σχεδόν σε κάθε ένα από τα χιλιάδες νησιά των ωκεανών – Ατλαντικού, Ινδικού και Αρκτικού, αλλά και στη Μεσόγειο Θάλασσα (Harari, 2014 and references therein).
Ως εκ τούτου, το είδος μας είναι πράγματι το φονικότερο ζώο που υπήρξε ποτέ στη Γη, όπως δικαίως ισχυρίζεται ο Harari στο βιβλίο του και εάν προσθέσουμε σε αυτήν την εγγενή φονική φύση μας, τις σημερινές τεχνολογικές μας «ανάγκες», σε συνδυασμό με την καθημερινή μας ανάγκη για ενέργεια (ηλεκτρικό ρεύμα), δεδομένου ότι δεν κοιμόμαστε μόλις δύσει ο ήλιος, καθώς έχουμε την άπληστη τάση να μένουμε περισσότερες ώρες ξύπνιοι, τριγυρνώντας από εδώ και από εκεί, δεν είναι να απορεί κανείς γιατί όλο και περισσότεροι άνθρωποι, που νοιάζονται για τον πλανήτη και για τα άλλα ζώα, αποφασίζουν να ζήσουν δίχως παιδιά τη σήμερον ημέρα.
Ακόμα και εάν ο καθένας μπορούσε να ζει off grid (χωρίς ρεύμα και νερό), η ίδια η κατασκευή των φωτοβολταϊκών και μπαταριών είναι άκρως καταστροφική για το περιβάλλον (προσθέτοντας σε αυτό το γεγονός ότι οι μπαταρίες δεν ζουν για πάντα και πρέπει να αντικαθίστανται κάθε 5-8 χρόνια). Συν τοις άλλοις, δεν υπάρχει κανένα φιλικό προς το περιβάλλον όχημα (πέρα από τα ξύλινα ποδήλατα ενδεχομένως), υπάρχει μόνο μία εταιρεία που κατασκευάζει βιώσιμα smartphones και με τρόπο ηθικό, δηλαδή χωρίς να έχει λάβει χώρα σύγχρονη δουλεία στην γραμμή παραγωγής τους, (που δεν πληρούν όμως τις ανάγκες πολλών ανθρώπων) και δεν υπάρχουν ακόμα παρόμοιοι υπολογιστές. Ακόμα όμως και να υπήρχαν, η ύπαρξη της εναλλακτικής αυτής λύσης δεν σημαίνει ότι η κατασκευή τους δεν έχει κανένα αντίκτυπο στο περιβάλλον.
Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι τόσο οι planbased οικολόγοι όσο και οι vegan που ταξιδεύουν με αεροπλάνο ή/ και τεκνοποιούν, είναι πιθανό να υποφέρουν εν αγνοία τους από γνωστική ασυμφωνία, μια διανοητική πάλη που εντοπίζεται, όταν η συμπεριφορά ενός ατόμου και οι πεποιθήσεις του δεν ευθυγραμμίζονται. Το φαινόμενο αυτό, θα μπορούσε να ονομαστεί σε αυτήν την περίπτωση ως κλιματική ασυμφωνία.
Άρα, δε μας μένει άλλη επιλογή από το να παραδεχθούμε ότι: δεν είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μην είναι καταστροφικοί για τα άλλα ζώα και τη Γη. Όσο περισσότεροι ηθικοί vegan και plant based οικολόγοι το συνειδητοποιήσουν, τόσο το καλύτερο.
Σχετικά με τη γονεϊκή ιδιότητα και την υιοθεσία
Δεν υπάρχει τίποτα κακό με το να θες να γίνεις γονιός. Είναι φυσιολογικό για την πλειοψηφία (δεν έχουν όλοι την ανάγκη αυτή, ούτε είναι όλοι κατάλληλοι να γίνουν γονείς) των ανθρώπων να νιώθουν την ανάγκη αυτή. Παρά ταύτα, με τόσα πολλά παιδιά να έχουν γεννηθεί από ανεύθυνους ή άρρωστους ανθρώπους, οι οποίοι δεν μπορούν να τα φροντίσουν σωστά, όπως και με τα άτυχα παιδιά που χάνουν τους γονείς τους, ενώ ακόμα είναι μικρά, θα ήταν προτιμότερο να τους δοθεί μια ευκαιρία να ανήκουν σε μια οικογένεια, ώστε να μη μεγαλώσουν μέσα σε ορφανοτροφεία/νοσοκομεία.
Για τους φιλόζωους ακτιβιστές που είναι κατά της τεκνοποίησης. το σκεπτικό είναι παρόμοιο με το «υιοθετείστε, μην αγοράσετε». Όσο υπάρχουν παιδιά δίχως γονείς, οι άνθρωποι θα έπρεπε να υιοθετούν αντί να τεκνοποιούν.
Ωστόσο, η υιοθεσία αυτή καθ’αυτή είναι συχνά προβληματική, όχι μόνο επειδή σε πολλές περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα εγκληματικής ενέργειας, όπως η απαγωγή και η πώληση και εμπορία παιδιών, αλλά επειδή ακόμα και η νόμιμη διαδικασία συχνά είναι τόσο δαπανηρή που αποτελεί επιλογή μόνο για προνομιούχους. Επιπλέον, σε πολλές χώρες, η όλη εξαντλητική γραφειοκρατική διαδικασία, έχει συναισθηματικό τίμημα και προξενεί μεγάλες διακρίσεις έναντι των ατόμων που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες.
Για ακόμα μια φορά, όμως, το πρόβλημα έγκειται στο σύστημα και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια διεπιστημονική προσέγγιση, έτσι ώστε περισσότεροι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση στην ηθική/νόμιμη υιοθεσία και κατά συνέπεια, λιγότεροι άνθρωποι να τεκνοποιούν.
Ελίζα Δημητρά
Μετάφραση: Ιωάννα Ασπρούδη από την ομάδα Respond Crisis Translation
Βιβλιογραφία
References
Atmosfair, (2022) Emissions Calculator https://www.atmosfair.de/en/standards/emissions_calculation/emissions_calculator/
Brinknews, Dooley, K. (2021, March 7). Carbon offsets do not reduce carbon emissions, only delay them. Brinknews.com. https://www.brinknews.com/carbon-offsets-do-not-reduce-carbon-emissions-only-delay-them/
Brinknews, Dooley, K. (2022, March 1). Carbon offsets are not carbon reductions. Brinknews.com https://www.brinknews.com/carbon-offsets-are-not-carbon-reductions/
Candolin, U. & Wong, B.B. M. (2013) Behavioural responses to a changing world: Mechanisms and consequences. Oxford University Press.
Cohen, S.A., Higham, J., Gössling, S. Peeters, P. & Eijgelaar, E. (2016) Finding effective pathways to sustainable mobility: Bridging the science–policy gap. Journal of Sustainable Tourism, 24 (3), 317-334, DOI: 10.1080/09669582.2015.1136637
CSSN Working Paper, 2021:1 An Integrated Framework to Assess Greenwashing CSSN.org https://cssn.org/wp-content/uploads/2021/09/CSSN-Working-Paper-2021-on-Assessing-Greenwashing-1.pdf
Gössling, S. & Humpe, A. (2020). The global scale, distribution and growth of aviation: Implications for climate change. Global Environmental Change. 65(1). DOI: 10.1016/j.gloenvcha.2020.102194
Harari, Y.N. (2014). Sapiens: A brief history of humankind. Random House Group Limited
Latham, J., Cumani, R., Rosati, L. & Bloise, M. (2014). Global land cover share (1) [ Food and Agricultural Organization]. http://www.fao.org/uploads/media/glc-share-doc.pdf
Lee, D.S., Fahey, D.W., Skowron, A., Allen, M.R., Burkhardt, U., … Wilcox, L.J. (2021). The contribution of global aviation to anthropogenic climate forcing for 2000 to 2018. Atmospheric Environment 244. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2020.117834.
Scott, D., Gössling, S. & Hall, C.M. (2012): Tourism and Climate Change: Impacts, Adaptation and mitigation (p.109), citing Worldwatch Inst. (2008): Vital Signs 2006-2007 (http://www.worldwatch.org/node/4346). “Yet only 5 percent of the world’s population has ever flown.” (p. 68) Routledge, Taylor & Francis group
Stay Grounded position paper (2018). 13 Steps for a just transport system and for rapidly reducing aviation. Stay-grounded.org. https://stay-grounded.org/position-paper/#sdfootnote2sym
Stay Grounded. (2021). “Bullshit Flights”: A debate on legitimate air traffic. Stay-grounded.org. https://stay-grounded.org/bullshit-flights-a-debate-on-legitimate-air-travel/
Stay Grounded. (2021). Greenwashing fact sheet series. Stay-grounded.org https://stay-grounded.org/greenwashing/#factsheet
Stay Grounded fact sheet (2022). It’s about more than just CO2 – Aviation must reduce its total impact on climate. Stay-grounded.org. https://stay-grounded.org/fact-sheet-climate-impact/
Stay Grounded, (2022). Producing fuel for other people’s planes. A case study on the Omega Green Biofuel refinery in Paraguay Stay-grounded.org. https://stay-grounded.org/agrofuel-case-study/
The Guardian, Carrington D. (2022, March 31). Ghost flights from UK running at 500 a month, data reveals. https://www.theguardian.com/environment/2022/mar/31/ghost-flights-from-uk-running-at-500-a-month-data-reveals#:~:text=during%20the%20period.-,Ghost%20flights%20are%20defined%20as%20those%20with%20no%20passengers%2C%20or,arrivals%2C%20or%20any%20domestic%20flights.
Transport & Environment, (2019, January 24). Palm oil and soy oil for biofuels linked to high rates of deforestation – new study transportenvironment.org https://www.transportenvironment.org/discover/palm-oil-and-soy-oil-biofuels-linked-high-rates-deforestation-new-study/
Vox, Roberts (2020, March 20): Why rich people use so much more energy: https://www.vox.com/energy-and-environment/2020/3/20/21184814/climate-change-energy-income-inequality
Worldometer, 2016. CO2 Emissions. https://www.worldometers.info/co2-emissions/
Wynes, S. & Nicholas, K. A. (2017). The climate mitigation gap: Education and government recommendations miss the most effective individual actions. Environmental Research Letters, 12 (7).