Υπάρχουν παντού, αλλά δεν τα προσέχουμε καν πια.
Ίσως είναι επειδή δεν θέλεις να ακουμπήσεις το στόμα σου εκεί που έχουν ακουμπήσει τόσοι άλλοι. Ή επειδή το χρησιμοποιείς τόσο καιρό, που πλέον η κίνηση αυτή έχει μπει στον αυτόματο. Διψάς. Τρως μεσημεριανό και ο σερβιτόρος μόλις σου έφερε ένα ποτήρι δροσερό νερό. Βάζεις το καλαμάκι.
‘’Μα τι υπέροχη συσκευή εισροής υγρών’’ δεν σκέφτεσαι, γιατί πραγματικά ποτέ κανείς δε σκέφτεται το καλαμάκι. Αφού τελειώσεις, το ρίχνεις στον κάδο ανακύκλωσης, γιατί είναι πλαστικό και εσύ είσαι καλός άνθρωπος.
Αγαπητέ καλέ άνθρωπε: Τα καλαμάκια δεν ανακυκλώνονται.
Θα μείνουν, προκλητικά αδιάσπαστα, στις χωματερές.
Θα επιπλέουν, μολύνοντας τα νερά της θάλασσας.
Θα καταλήξουν σε ένα viral YouTube video, σφηνωμένα στο ματωμένο ρουθούνι μίας υπό εξαφάνιση θαλάσσιας χελώνας.
Αυτό είναι το μήνυμα ενός αναπτυσσόμενου κινήματος με ένα αίτημα συγκεκριμένο και παραδόξως θρασύ:
Παρακαλούμε σταματήστε να χρησιμοποιείτε πλαστικά καλαμάκια μιας χρήσης.
O αριθμός των μπαρ και εστιατορίων που επιλέγουν να μην προσφέρουν πια καλαμάκια, εκτός κι αν τους ζητηθεί, αυξάνεται. Ο βραβευμένος με Όσκαρ ηθοποιός Tim Robbins, αφηγητής του νέου ντοκιμαντέρ “Straws” **, θέλει να σταματήσεις να χρησιμοποιείς καλαμάκια. O Adrian Grenier, ο κούκλος του ‘’Entourage” που έγινε κούκλος του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, ανακοίνωσε επίσης ότι θέλει #νασταματήσειςναρουφάς με καλαμάκι (#stopsucking). Το μοντέλο Brooklyn Decker, το χιπ χοπ τρίο De La Soul και ο διάσημος αστροφυσικός Neil deGrasse Tyson ενδιαφέρονται επίσης για το πρόβλημα με τα καλαμάκια τόσο πολύ που ήθελαν να εμφανιστούν σε ακόμα ένα σποτάκι, με συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών, στο οποίο, το γιγαντιαίο πλοκάμι ενός χταποδιού τους χαστουκίζει,πετώντας τα καλαμάκια απ’το στόμα τους.
Δεν είναι πως το καλαμάκι αποτελεί το χειρότερο είδος πλαστικού, ή το επικρατέστερο είδος πλαστικού, ή το πιο θανατηφόρο για την θαλάσσια ζωή πλαστικό. Είναι, επειδή το καλαμάκι αποτελεί, όπως το θέτει η Γκρενιέ, μια “πύλη πλαστικού”, ύπουλη μέσα στην φαινομενική της αθωότητα, μέσα στην ανικανότητά μας να το κοιτάξουμε όπως ακριβώς ειναι: άχρηστο, τοξικό επιπλέον σκουπίδι, το οποίο συνεισφέρει στην αυξανόμενη μάζα σκουπιδιών, η οποία μια μέρα- έως το 2050 προβλέπουν οι ειδικοί – κυριολεκτικά θα υπερτερεί ποσοτικά όλων των ψαριών στην θάλασσα.
Το καλαμάκι, θα έπρεπε να ήταν ένα εύκολο αντικείμενο να εγκαταλείψουμε, στον μακρύ κατάλογο των ρυπογόνων προιόντων που αξίζει να μην χρησιμοποιούμε πια.
Όμως ένα υγρό χαστούκι απ’ το πλοκάμι, μπορεί να είναι αυτό που μας χρειάζεται για να μας χωρίσει από τις προσωπικές μας πλαστικές πιπέτες – διότι αποδεικνύεται ότι είμαστε παράξενα δεμένοι μαζί τους. Εκτιμάται ότι οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν, και κατόπιν πετούν, 500 εκατομμύρια καλαμάκια, κάθε μέρα.
Μια συνήθεια τόσο απόλυτα και βαθιά ριζωμένη στον κοινό μας ψυχισμό, που πρέπει να υπάρχει μια εξήγηση γι’αυτήν.
Ολιγωρία; αδεξιότητα; Υποχονδρίαση; Και ακόμα…Αν είμαστε όλοι ένα μάτσο υποχόνδριοι που δεν εμπιστεύομαστε την αποτελεσματικοτητα των βιομηχανικών καθαριστικών, γιατί αυτή η αποστροφή δεν ισχύει με τις κούπες των εστιατορίων ή τα ποτήρια του κρασιού;
Έχουμε ακούσει τις δικαιολογίες:
Χρειάζεσαι το καλαμάκι για να μη σου λεκιάσει ο παγωμένος σου καφές τα πρόσφατα ασπρισμένα σου δόντια.
Δεν θέλεις να ξαναβάζεις το κραγιόν σου.
Δεν θέλεις να πιτσιλίσεις το εσωτερικό του αυτοκινήτου.
Σίγουρα, εντάξει – αλλά αυτό πραγματικά αρκεί για να δικαιολογήσει κανείς την χρήση τόσων καλαμακιών;
Ένα καλαμάκι μπορεί να είναι πολλα πράγματα – μια προσωπική προτίμηση, ένα σημείο ελέγχου – αλλά στο πλαίσιο της συνειδητής σκέψης δεν είναι απολύτως τίποτα, το οποίο εξηγεί τι το καθιστά τόσο γερή συνήθεια ώστε να κοπεί: Ούτε καν θυμάσαι ποτέ να το πιάνεις στο χέρι σου.
Το πρώτο σύγχρονο καλαμάκι, που κατασκευάστηκε το 1988, ήταν απλά ο τρόπος ενός ανθρώπου ν’ αποφύγει να του κολλήσουν φύλλα μέντας στα δόντια. Ο Μαρβιν Στόουν, ένας κατασκευαστής χάρτινων_τσιγάρων, απ’ την Washington, λέγεται οτι είχε την ιδέα για ένα χάρτινο καλαμάκι καθώς ρούφαγε ρόφημα από μέντα & δυόσμο από ένα αυτοσχέδιο καλαμάκι από γρασίδι. H έμπνευσή του έγινε βιομηχανία καθώς άνοιξε την πρώτη μονάδα παραγωγής καλαμακίων στο κέντρο της Washington.
Tο καμπυλωτό καλαμάκι ακολούθησε το 1937. Ύστερα, τα πλαστικά καλαμάκια άρχισαν να αντικαθιστούν τα χάρτινα τη δεκαετία του ’60. Μετά ήρθαν τα τρελά καλαμάκια, τα μικρά καλαμάκια που βρίσκονται ενσωματωμένα στους χυμούς, τα χοντρά καλαμάκια για τα milkshakes, καλαμάκια σε κάθε πιθανό σχήμα και χρώμα.
«Τα καλαμάκια είναι το στάνταρ της βιομηχανίας», λέει ο σερβιτόρος του Commissary, ενός πολυάσχολου εστιατορίου στα βορειοδυτικά της Washington. Ο μάνατζερ της επιχείρησης δε, περηφανεύεται για την πράσινη πιστοποίησή της: –τα βοδινά ελευθέρας βοσκής -, η άντληση αιολικής ενέργειας και οι χαρτοπετσέτες τους που δεν έχουν περαστεί με λευκαντικά.
Αλλά όσο κι αν η διαχείριση θα ήθελε να ξεφορτωθεί τα καλαμάκια, υπάρχουν άλλοι παράγοντες να λάβουν υπόψη: Τα παιδιά. Οι πελάτες με τραυματισμούς ή αναπηρίες, που δε μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους. Άνθρωποι με ευαίσθητα δόντια. Έχουν συμβιβαστεί με το να μη βάζουν καλαμάκια στα ποτήρια του νερού (κάποιοι τα ζητούν βέβαια έτσι κι αλλιώς). Αλλά παράγγειλε μία Κόκα Κόλα διάιτης- λέει η Άννα, ένας πρόσφατος πελάτης- και θα βρεις ένα μαύρο καλαμάκι μέσα στο ποτήρι πριν αυτό φύγει από την κουζίνα.
Η Άννα φοράει φλατ παπούτσια που έχουν παραχθεί από ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια. Όταν η καφετέρια του γραφείου της στην World Bank έβαλε μία υπενθύμιση ότι τα μεταλλικά σκεύη είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα πλαστικά, συμμορφώθηκε με χαρά. Στο μπακάλικο, πάντα νιώθει απαίσια αν έχει ξεχάσει τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες της. Είναι σαν πολλούς από εμάς, έχει οικολογική συνείδηση.
Αλλά η Άννα δεν σκέφτεται το καλαμάκι της. Όπως λέει η ίδια όμως, «αν δεν ήταν εκεί ήδη, δε θα το ζητούσα εγώ».
Στο Sweetgreen, μία eco-friendly αλυσίδα που πουλάει σαλάτες, τα καπάκια και τα καλαμάκια έχουν τοποθετηθεί μακριά από τα ποτήρια οπότε ο πελάτης θα πρέπει να περπατήσει λίγο αν νιώθει πως θέλει καλαμάκι. «Αν καθόμουν εδώ, δε θα χρησιμοποιούσα καλαμάκι», μας λέει και συμπληρώνει: “αλλά πρέπει να γυρίσω στο γραφείο μου οπότε πώς κάποιος να περπατάει και να πίνει ταυτόχρονα?”. Την παρηγορεί μία πινακίδα που γράφει ότι η επιλογή της δεν ήταν τόσο επιβλαβής: τα συγκεκριμένα καλαμάκια είναι κομποστοποιήσιμα.
Τα κομποστοποιήσιμα καλαμάκια – συνήθως κατασκευάζονται από ένα ρετσίνι που προέρχεται από άμυλο καλαμποκιού – είναι λίγο «περίεργα», παραδέχεται ένας μάνατζερ του Sweetgreen.
Αφού τελειώνει τη βάρδια του, πηγαίνει στα Starbucks που βρίσκονται στο ίδιο τετράγωνο, όπου τα καλαμάκια είναι σημείο κατατεθέν. Τα γνωστά πράσινα πλαστικά καλαμάκια είναι πολυαγαπημένα από τους χρήστες του Ιnstagram αλλά όχι τόσο από τους εθελοντές της οργάνωσης Ocean Conservancy, οι οποίοι κάθε χρόνο βρίσκουν εκατοντάδες χιλιάδες καλαμάκια κατά τη διάρκεια ενός παράκτιου καθαρισμού.
Στα Starbucks, ένας πελάτης περιμένοντας το ρόφημά του, πιάνει ένα καλαμάκι και αρχίζει να το περιστρέφει ανάμεσα στα δάχτυλά του. Πιθανότατα θα παραμείνει κολλημένο στο καπάκι του ροφήματός του όταν αυτός θα πετάει το ποτήρι στον κάδο ανακύκλωσης. Ένα φορτηγό θα το μεταφέρει σε έναν σταθμό απορριμάτων απ’ όπου ένα άλλο φορτηγό θα το πάρει να το πάει σε μία μονάδα ανακλυκλωσης όπου θα καταλήξει σε μία ταινία (ζώνη) μεταφοράς. Κατόπιν, μηχανήματα θα πάρουν τις ανακυκλωσιμες συσκευασίες που βρίσκονται γύρω του – πρώτα το χαρτόνι, μετά το χαρτί, ύστερα το αλουμινένιο τενεκεδάκι, το γυαλί, τα πλαστικά μπουκάλια κ.ο.κ – μέχρι αυτό να καταλήξει σε μία σωρό μικροσκοπικών αντικειμένων, υπερβολικά άχρηστων για να τα εντοπίσουν τα μηχανήματα. Αυτή η σωρός είναι γνωστή ως «απόβλητα» και πιθανόν να φαντάζεστε πού θα καταλήξει. Όχι σε κάποια επόμενη ζωή βιωσιμότητας. Στις χωματερές της Αμερικής.
Και ίσως τώρα να ξεκινήσατε να νιώθετε λίγο συγκλονισμένοι. Πόσα πλαστικά καλαμάκια έχετε χρησιμοποιήσει στη ζωή σας? Τραυμάτισε ποτέ κάποιο από τα καλαμάκια σας μία θαλάσσια χελώνα?
Κι αν η κλιματική αλλαγή εξαφανίσει όλες τις θαλάσσιες χελώνες?
Αγαπητέ καλέ άνθρωπε: Πάρε μια βαθειά ανάσα. Ξανάρχεται ο σερβιτόρος. Σου φέρνει το παγωμένο τσάι σου. Κοιτάς το καλαμάκι με το χάρτινο περιτύλιγμα που είναι έτοιμος να σου δώσει. « Όχι ευχαριστώ», λες. Βάζεις το στόμα σου εκεί που κι άλλοι έχουν ακουμπήσει το δικό τους στόμα στο παρελθόν.
** Θα θέλαμε να συμπληρώσουμε εδώ, πως ήδη 101 σχολεία στην Ελλάδα έχουν ζητήσει από την Plastic Free Greece να τους στείλει το ντοκιμαντέρ Straws με Ελληνικούς υπότιτλους, μόλις αυτό βγει (δηλ. τον Ιανουάριο), τα οποία μάλιστα ήδη έχουν προβάλλει ένα άλλο ντοκιμαντέρ, το A plastic ocean (Η ομάδα έχει αγοράσει τα δικαιώματα των δύο ντοκιμαντέρ). Η ανταπόκριση των παιδιών είναι σπουδαία, αξίζει να διαβάσετε στο μπλογκ τους τι έχουν κάνει οι μαθητές σε κάποια σχολεία (Γύθειο, Εύοσμος, Ιεράπετρα, Γαλαξίδι κ.α) μετά την προβολή και να δείτε κάποιες ζωγραφίες τους. Μπορείτε επίσης να παρακολουθείτε τη σελίδα της Plastic Free Greece στο Facebook. Εάν έχετε επαφές με εκπαιδευτικούς ή έχετε παιδιά ή ανήψια, σας προτρέπουμε να τους ενημερώσετε για τις προβολές κι αν υπάρχει ενδιαφέρον, οι αρμόδιοι δεν έχουν παρά να στείλουν email στο [email protected]. Περισσότερα για την ομάδα Plastic Free Greece μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο που έγραψαν για αυτήν στο Vice.
Επίσης θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε πως μπορείτε να προμηθευτείτε το δικό σας προσωπικό καλαμάκι από γυαλί, μέταλλο ή μπαμπού εδώ ή εδώ.
Εάν πάλι έχετε κάποια επιχείρηση, μπορείτε να αγοράσετε μίας χρήσης κομποστοποιήσιμα καλαμάκια από εδώ. Ή να συμμετάσχετε στην καμπάνια που ξεκίνησε το Πλαστικουργείο στην οποία ήδη 5 επιχειρήσεις έχουν λάβει μέρος.
Πηγή: Washington Post (Το άρθρο έχει αφαιρεθεί από την εφημερίδα, ο σύνδεσμος δεν λειτουργεί πια)
Ευχαριστούμε για την μετάφραση τις Κρυσταλλίνα Παραμύθη και Μαρία Αστραδενή Σκούρτα.