Τον περασμένο χρόνο, μου πήραν συνέντευξη 4 φοιτήτριες από 4 διαφορετικές χώρες (Αυστραλία, ΗΠΑ, Τσεχία και Νορβηγία) στα πλαίσια των διπλωματικών εργασιών τους σχετικά με τον περιβαλλοντικό αντιναταλισμό (την επιλογή μη τεκνοποίησης λόγω κλιματικής κρίσης). Αποδέχτηκα να το κάνω αυτό 4 φορές επειδή πιστεύω ότι το έργο τους είναι πολύ σημαντικό καθώς αυτό το θέμα δεν έχει ερευνηθεί μέχρι στιγμής. Για τον ίδιο λόγο μίλησα με άλλους ανθρώπους που μοιράζονται τις ίδιες απόψεις και τους ρώτησα αν θα ήθελαν να κάνουν το ίδιο και μερικοί από αυτούς δέχτηκαν ευχαρίστως.
Πρόσφατα, έλαβα νεότερα από μια εξ αυτών, την Sarka Stribrska, μια 27χρόνη μεταπτυχιακή φοιτήτρια (MSc) από την Τσεχία, και είμαι στην ευχάριστη θέση να μοιραστώ μαζί σας την περίληψη της μεταπτυχιακής της εργασίας:
“Αυτή η ποιοτική έρευνα επικεντρώνεται στην απόφαση να μην τεκνοποιήσει κάποιος κατ’ επιλογήν, ως μια συγκεκριμένη ατομική στρατηγική για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης της κλιματικής αλλαγής. Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να δείξει τρόπους με τους οποίους η κλιματική κρίση εσωτερικοποιείται δίνοντας έμφαση στην επιλογή της μη τεκνοποίησης. Τα δεδομένα για την έρευνα αυτή δημιουργήθηκαν μετά από συνεντεύξεις με 12 άτομα απ’ όλο τον κόσμο οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο διαφορετικές κατηγορίες:
Καταρχήν είναι οι Kinovators, οι μεταρρυθμιστές της ανθρώπινης συγγένειας, οι οποίοι αντιλαμβάνονται την απόφασή τους να μην τεκνοποιήσουν κατ’ επιλογήν ως έναν τρόπο να διαγράψουν τα σύνορα μεταξύ ανθρώπινων και μη ανθρώπινων κόσμων κι επομένως, όπως και η Donna J. Haraway (2016), αντιλαμβάνονται την μη τεκνοποίηση κατ’ επιλογήν ως εναλλακτική λύση στην ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση της γενεαλογικής άποψης για την ανθρώπινη συγγένεια. Αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν μεγάλη περιβαλλοντική θλίψη (Kevorkian, 2004) με βάση τις αξίες του αντισπισισμού και βλέπουν τις κύριες αιτίες της κλιματικής κρίσης στην ανθρώπινη εποχή του Ανθρωπόκαινου. Άρα, τα προβλήματα συνδέονται με την ανθρώπινη κοινωνία-όπως για παράδειγμα ο υπερπληθυσμός (π. χ. Ehrlich, 1986, σε σύγκριση με Haraway, 2016) ή ο καταναλωτισμός (Bell, 2004). Οι kinovators αντιλαμβάνονται την απόφασή τους να μην τεκνοποιήσουν ως την ατομική τους ευθύνη και ως τρόπο μετριασμού της κλιματικής κρίσης, καθώς και ως μέσο για τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους.
Η δεύτερη κατηγορία είναι οι περιβαλλονικοί αντιναταλιστές οι οποίοι θεωρούν την απόφασή τους να μην τεκνοποιήσουν ως ένα είδος προσαρμογής στην κλιματική κρίση. Αυτοί οι άνθρωποι αισθάνονται ισχυρή ατομική ευθύνη για την ευημερία των μελλοντικών γεννεών και η περιβαλλοντική θλίψη τους αναμιγνύεται με την προσωπική τους θλίψη. Οι περιβαλλοντικοί αντιναταλιστές τονίζουν τη συστημική φύση της κλιματικής κρίσης και βλέπουν την ατομική ευθύνη (Maniates, 2002) ως έναν αναποτελεσματικό τρόπο για την επίλυση της κλιματικής κρίσης. Άρα, γι’ ‘αυτούς, η μη τεκνοποίηση είναι και ένας προσωπικός τρόπος αντιμετώπισης των συναισθημάτων της ανικανότητας (σ.σ. να κάνουν οτιδήποτε για την κρίση).
Οι ερωτηθέντες και από τις δύο κατηγορίες θεωρούν ότι οι λόγοι που αφορούν την κλιματική κρίση διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην απόφασή τους να μην τεκνοποιήσουν. Παρόλ΄αυτά αναφέρουν και άλλους σημαντικούς λόγους, όπως η απουσία θετικής σχέσης με τα παιδιά, ο φόβος του κόπου (να μεγαλώνεις παιδιά) ή ο φόβος της απώλειας της ατομικής ελευθερίας. Επιπλέον, το στίγμα που συνδέεται με την επιλογή αυτή και τις αντιλήψεις του φύλου για τη γονική ιδιότητα (Park, 2005) επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες που έλαβαν μέρος στην έρευνα.”
Η Sarka σπούδασε κοινωνική και πολιτιστική οικολογία στο Πανεπιστήμιο Charles στην Πράγα και ο τίτλος της διπλωματικής εργασίας της είναι: Η μη τεκνοποίηση κατ’ επιλογήν ως απάντηση στην παρούσα κλιματική κρίση.
Δεν σας κρύβω ότι ήταν η πρώτη φορά που διάβασα / άκουσα για τους μεταρρυθμιστές της ανθρώπινης συγγένειας… Συνεπώς, της ζήτησα περισσότερες πληροφορίες για να σας βοηθήσω να καταλάβετε καλύτερα σε τι αναφέρεται. Περισσότερα από την Sarka, σχετικά:
“O όρος kinovators προέρχεται από την multispeciesist φεμινίστρια θεωρητική συγγραφέα Donna J.Harraway και το βιβλίο της ονομάζεται: Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Με τον όρο “kin” δηλαδή ‘συγγένεια’, η κ.Haraway εννοεί την δημιουργία σχέσεων διαφόρων ειδών, δηλαδή “συγγένειες” μεταξύ των ανθρώπινων και μη ανθρώπινων ζώων. Έτσι, θέλει να σκεφτόμαστε τη συγγένεια έξω από τον γενεαλογικό τρόπο σκέψης (δεν χρειάζεται να είμαστε συγγενείς εξ αίματος για να είμαστε συγγενείς, να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον και να είμαστε ευγενικοί ο ένας στον άλλο). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνδέεται στενά με τον αντισπισισμό. Η κ.Haraway σε αυτό το βιβλίο μιλάει επίσης για το γεγονός ότι σύντομα θα υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη Γη. Για αυτό το λόγο, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε άλλους τρόπους για να συνδεόμαστε μεταξύ μας, εκτός από τη γενεαλογική οπτική της συγγένειας (περιγράφει για το πώς πρέπει για παράδειγμα να βοηθήσουμε τους μετανάστες -απλουστεύοντας τις γραφειοκρατικές διαδικασίες- που θέλουν να ζήσουν στην “δική μας” χώρα και αναφέρει επίσης ότι οι μετανάστες θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ντόπιους κατοίκους. Επιπρόσθετα, μιλάει αρκετά για την υιοθεσία και την φροντίδα των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, των μη ανθρώπινα ζώων κλπ.). Μιλάει και για το πώς η δημιουργία βιολογικών παιδιών πρέπει να γίνει ο λιγότερο προτιμώμενος τρόπος για να γίνει κάποιος γονιός. Αλλά τονίζει επίσης τις διαρθρωτικές και ιστορικές ανισότητες που προήλθαν από την αποικιοκρατία, τον ρατσισμό, τον καπιταλισμό και τις οποίες πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν μας όταν προσπαθούμε να μειώσουμε την ραγδαία ανάπτυξη του ανθρώπινου πληθυσμού.”
Δυστυχώς, η διπλωματική εργασία είναι γραμμένη στα τσεχικά, οπότε δεν θα μπορέσουμε να την διαβάσουμε στο σύνολό της. Επίσης, με πληροφόρησε ότι ένα ακόμη κορίτσι από την Τσεχία έκανε παρόμοια έρευνα, αλλά και πάλι, είναι γραμμένη στα τσεχικά.
Εάν διαβάζετε αυτές τις γραμμές και είστε κάποι@ που θέλει να έχει μια ανθρώπινη οικογένεια – παρακαλώ σκεφτείτε να υιοθετήσετε ένα παιδί. Προσωπικά συμφωνώ 100% με την Haraway, καθώς απ’ όταν ήμουν μικρό παιδί μεγάλωνα γάτες και σκύλους επειδή αυτό είναι το dharma μου. Είμαι από την φύση μου ένα άτομο που του αρέσει να φροντίζει τους άλλους, αλλά ποτέ δεν ένιωσα την ανάγκη να τεκνοποιήσω προκειμένου να φροντίσω κάποιον. Ελπίζω ότι στο εγγύς μέλλον θα έχω να φροντίζω μια οικογένεια μη ανθρώπινων ζώων, από πολλά διαφορετικά είδη χορτοφάγων ζώων και γιατί όχι, ίσως κι ένα υιοθετημένο παιδί κάποτε, αν το επιτρέψουν οι περιστάσεις (στην παρούσα φάση αυτό δεν είναι καν επιλογή λόγω συμβίωσης με σκύλο που έχει συμπεριφορικά θέματα). Η ζωή μου δίδαξε ήδη εξάλλου -μετά τον θάνατο της μητέρας μου- ότι τα ανθρώπινα και μη ανθρώπινα ζώα, με τα οποία υπήρξα συγγενής μ‘έναν μη γενεαλογικό τρόπο, ήταν/είναι πολύ πιο κοντά μου σε σχέση με οποιονδήποτε είμαι συγγενής εξ’αίματος.
Προσθήκη 1/22: Η διπλωματική της κοπέλας από την Νορβηγία θα είναι διαθέσιμη για ανάγνωση από 14/2/22 εδώ.
Ελίζα Δημητρά
Μετάφραση: Παναγιώτα Μαυρουδή – μέλος της ομάδας Respond Crisis Translation