Κύμα καύσωνα στην Μεσόγειο

Όσο το κύμα καύσωνα εντεινόταν στη Μεσόγειο, τόσο οι δασικές πυρκαγιές μαίνονταν ανεξέλεγκτα καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας σε όλη την Ελλάδα, την Αλγερία και την Τυνησία. Μέχρι τα μέσα του Ιούλη (2023), η πύρινη λαίλαπα κατέστρεψε αυτοκίνητα, σπίτια και τα προς το ζην των κατοίκων, τροφοδοτούμενη από τους θυελλώδεις ανέμους. Την ίδια στιγμή κατέκαψε και χιλιάδες στρέμματα ξερής δασικής έκτασης, εξαναγκάζοντας σε μαζικές εκκενώσεις οικισμών.

Οι πυροσβέστες με τη βοήθεια πυροσβεστικών αεροσκαφών επιχείρησαν τη διάσωση της βιομηχανικής πόλης της Μάνδρας και έδωσαν μάχη όλη τη νύχτα, για να αποτρέψουν την πυρκαγιά να φτάσει μέχρι τα διυλιστήρια πετρελαίου κοντά στην Κόρινθο. Στην Αθήνα, η Ακρόπολη έκλεισε προσωρινά, προκειμένου να προστατευθούν οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες.

Επίσης, οι πυρκαγιές ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στο νησί Λα Πάλμα των Κανάριων Νήσων, και σε ορεινά χωριά στο καντόνι του Βαλαί της Ελβετίας, μεταξύ πολλών άλλων.

Στα νησιά της Σαρδηνίας και της Σικελίας στην Ιταλία, το θερμόμετρο έφτασε τους 45°C, και σε ορισμένα σημεία πλησίασε ακόμα και τους 48°C, αγγίζοντας σχεδόν το Ευρωπαϊκό ρεκόρ που κατέγραψε η Σικελία το 2021.

Τα επίπεδα ζέστης και υγρασίας αυξήθηκαν πριν από μερικές εβδομάδες εξαιτίας ενός σύννεφου σκόνης που σχηματίστηκε στη Σαχάρα από έναν αντικυκλώνα που ονομάστηκε «Κέρβερος» (από τον τρικέφαλο σκύλο της Ελληνικής μυθολογίας που δουλειά του ήταν να φρουρεί τις πύλες του ‘Αδη). Στη συνέχεια, ένας δεύτερος αντικυκλώνας που ονομάστηκε «Χάρων» (από τον βαρκάρη των νεκρών της Ελληνικής μυθολογίας) διέσχισε όλη τη νότια Ευρώπη, οξύνοντας την κατάσταση ακόμα περισσότερο.

Ένα άγαλμα της θεάς Αθηνάς στην Βαρυμπόμπη ενόσω καιγόταν / 3 Αυγούστου 2021. REUTERS/Giorgos Moutafis

Στα μέσα του Ιούλη, 16 πόλεις της Ιταλίας, μεταξύ των οποίων η Ρώμη και η Φλωρεντία, σήμαναν κόκκινο συναγερμό, προειδοποιώντας όλους τους πολίτες, και όχι μόνο τους ευπαθείς, για τον κίνδυνο που διατρέχουν από τη ζέστη. Οι αρμόδιοι για θέματα υγείας συνέστησαν στους πολίτες είτε να παραμένουν κάτω από σκιερά μέρη είτε να αποφεύγουν την άμεση επαφή με τον ήλιο, μεταξύ 11 π.μ. και 6 μ.μ. Στο κέντρο της Ρώμης, η αστυνομία χρειάστηκε να σταθμεύσει γύρω από το συντριβάνι της Φοντάνα ντι Τρέβι, ώστε να εμποδίζει τους τουρίστες και τους άστεγους από το να βουτούν μέσα.

Κινητά τηλέφωνα (συσκευές) κατέληξαν στα σκουπίδια (χάλασαν λόγω υπερθέρμανσης) και τουλάχιστον δύο άνθρωποι θεωρείται ότι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της ζέστης στη Σαρδηνία. Στην Ισπανία, καταγράφηκε ότι μεταξύ 21 Ιουνίου και 8 Ιουλίου, πολύ πριν από τις τελευταίες ημέρες με αφόρητες θερμοκρασίες, είχαν ήδη σημειωθεί 309 θάνατοι λόγω υπερβολικής ζέστης. Περισσότεροι από 40 άνθρωποι πέθαναν στην Αλγερία, την Ιταλία και την Ελλάδα, ως αποτέλεσμα των πυρκαγιών, με την πλειοψηφία, 34 άνθρωποι, να βρίσκονται στην Αλγερία.

Ακραίες θερμοκρασίες παρατηρήθηκαν και σε άλλα μέρη του κόσμου. Η Κίνα κατέγραψε ρεκόρ ύψους 52,2°C στην πόλη Σανμπάο, ενώ στην Ιαπωνία σχεδόν 4000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο με θερμοπληξία την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου. Τα ρεκόρ θερμοκρασίας καταρρίφθηκαν επίσης στις ΗΠΑ. Σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, όπως η Φλόριντα, η Καλιφόρνια και η Ουάσινγκτον, δόθηκαν συστάσεις για την προστασία της υγείας από τον καύσωνα, ενώ στο Φοίνιξ της Αριζόνα καταγράφηκε ιστορικό υψηλό, με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει στους 48°C.

Τι προκάλεσε λοιπόν τον καύσωνα;

Μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της θερμοκρασίας από την καύση ορυκτών καυσίμων ήταν η κύρια αιτία για το εντονότερο κύμα καύσωνα. Αναφέρει ότι οι υψηλές θερμοκρασίες που έπληξαν τη Βόρειο Αμερική και την Ευρώπη τον Ιούλιο θα ήταν πρακτικά αδύνατο να συμβούν, χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, η οποία και κατέστησε 50 φορές πιο πιθανό τον καύσωνα που έπληξε περιοχές της Κίνας.

Το αεροδρόμιο του Παλέρμο στη Σικελία αναγκάστηκε να σταματήσει τη λειτουργία του, καθώς οι πυροσβέστες έδιναν μάχη με την πυρκαγιά στην περίμετρό του.

Τι ρόλο παίζει η αεροπορία σε όλο αυτό;

Οι αεροπορικές πτήσεις είναι ένας από τους ταχύτερους τρόπους καύσης ορυκτών καυσίμων και παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και άλλων εκπομπών που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο θερμαίνει τον πλανήτη μας. Οι εκπομπές που παράγονται από τον τομέα της αεροπορίας αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Άλλοι τομείς απαλλάσσονται με την πάροδο του χρόνου από τις ανθρακούχες εκπομπές και έχουν τεχνολογική δυνατότητα χαμηλής εντάσεως άνθρακα, έτσι που απομακρύνονται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων (π.χ. ηλεκτρικά οχήματα για τις χερσαίες μεταφορές και ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας για τη θέρμανση / ψύξη των σπιτιών). Αντιθέτως, η αεροπορία δε διαθέτει τέτοιες δυνατότητες που να είναι εφικτές στην απαιτούμενη κλίμακα και στον απαιτούμενο χρόνο. Ως εκ τούτου, κατευθυντήρια γραμμή πολλών αξιοσέβαστων και αξιόπιστων οργανισμών, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ), η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) και η Επιτροπή Κλιματικής Αλλαγής του Ηνωμένου Βασιλείου, αποτελεί ο αναγκαίος περιορισμός της παγκόσμιας εναέριας κυκλοφορίας, με στόχο να μειωθούν οι εκπομπές.

Στον αντίποδα, η αεροπορία σχεδιάζει να ξεκινήσει μια μαζική αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας, με τον αριθμό των αεροσκαφών στον ουρανό να προβλέπεται να διπλασιαστεί πριν από το 2040. Το θεωρούμε πιθανό η κατάσταση αυτή να μας οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη κλιματική κατάρρευση, τη στιγμή που θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στον πλανήτη μας, τα οικοσυστήματα, τις κοινότητες και την ίδια την αεροπορική βιομηχανία.

Πώς θα επηρεάσει η κλιματική κατάρρευση τις αερομεταφορές;

Οι περισσότερες εμπορικές αεροπορικές πτήσεις πραγματοποιούνται για αναψυχή και τουρισμό. Εάν διάφορες περιοχές του κόσμου καταστούν ακατάλληλες για κατοίκηση ή μη βιώσιμες και μη επισκέψιμες, είναι αναμενόμενο πως ο τουρισμός θα πάψει να υπάρχει. Αυτό βέβαια δεν περιλαμβάνει μόνο τους καύσωνες, αλλά σχετίζεται επίσης όλο και περισσότερο με τη λειψυδρία και τον λιμό που προκαλούνται από την ξηρασία, τις πλημμύρες, τις απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες και τις αποτυχημένες σοδειές.  

Κλιματικές επιπτώσεις στις αερομεταφορές από την παρουσίαση του Καθηγητή Paul Williams στον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ΔΟΠΑ) με θέμα «Πώς θα επηρεάσει η κλιματική αλλαγή τα αεροπορικά ταξίδια;».

Ακολουθεί μια σύντομη σύνοψη άλλων επιπτώσεων που αντιμετωπίζουν οι αερομεταφορές:

Πολλά αεροδρόμια βρίσκονται κοντά στο επίπεδο της θάλασσας και σε παράκτιες περιοχές, πράγμα το οποίο τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα στη στάθμη της θάλασσας και στους κινδύνους πλημμύρας.

Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη τεράστιες επιπτώσεις στον τομέα των αερομεταφορών, ακόμη και αν αυτές δεν φαίνονται άμεσα. Οι εργαζόμενοι στην αεροπορία βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή κατά την αντιμετώπιση αυτού του κύματος καύσωνα: τα αεροσκάφη απομάκρυναν τουρίστες και ντόπιους από τις πυρκαγιές και μετέφεραν πυροσβέστες. Οι πτήσεις για Ρόδο, και αλλού, ακυρώθηκαν μετά τις πυρκαγιές που εξαπλώθηκαν σε όλο το νησί και ανάγκασαν χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα ξενοδοχεία, με τον δήμαρχο να δηλώνει ότι κάποιοι άνθρωποι κοιμήθηκαν σε χαρτόκουτα κατά τη διάρκεια της νύχτας και να προειδοποιεί ότι δεν υπάρχουν αρκετά είδη πρώτης ανάγκης.

Το κύμα καύσωνα δημιούργησε πρόβλημα και στις προγραμματισμένες πτήσεις. Το αεροδρόμιο του Παλέρμο στη Σικελία αναγκάστηκε να σταματήσει τη λειτουργία του, καθώς οι πυροσβέστες έδιναν μάχη με την πυρκαγιά στην περίμετρό του. Δύο πιλότοι έχασαν τη ζωή τους μετά τη συντριβή πυροσβεστικού αεροσκάφους (Canadair CL-215) στο νησί της Εύβοιας, δευτερόλεπτα αφότου το αεροπλάνο είχε ρίξει νερό πάνω από πυρκαγιά. Το Safe Landing (ιστοσελίδα που διαχειρίζονται -πρώην κυρίως αλλά και νυν- εργαζόμενοι στις αερομεταφορές) μίλησε με κάτοικο της Εύβοιας, η οποία παρακολουθούσε ένα από τα αεροσκάφη να αντλεί νερό από τη θάλασσα σε κοντινή απόσταση και τράβηξε αυτό το βίντεο:

 

Βίντεο της Ελίζας Δημητρά από ένα πυροσβεστικό αεροσκάφος Canadair που χρησιμοποιείται για τη μάχη με τις πυρκαγιές που λαμβάνουν χώρα στη Μεσόγειο.

Πώς επηρεάζει η κλιματική κατάρρευση την κοινωνία;

Η Ελίζα Δημητρά, που ζει στο νησί της Εύβοιας, μας είπε τα εξής:

«Η Ρόδος έχει λάβει τη μεγαλύτερη ειδησεογραφική κάλυψη τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά δεν είναι μόνο η Ρόδος!! Είναι και η Κάρυστος στην Εύβοια, το Αίγιο, το Λαγονήσι, τα Δερβενοχώρια, η Βοιωτία, η Κέρκυρα και τόσα άλλα μέρη. Ωστόσο, διεθνώς αναφέρεται μόνο η Ρόδος, λόγω των τουριστών που εκκένωσαν το νησί.»

«Η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι την Κυριακή 23 Ιουλίου, έφυγα κακήν κακώς με τον σύντροφό μου και τα σκυλιά μου, από το μέρος που μένουμε στην Κεντρική Εύβοια, επειδή είχε 42°C και οι ηλιακοί συλλέκτες στο σπίτι δεν μπορούν να αντέξουν τον κλιματισμό. Πέρα από αυτό, αντιμετωπίζω ελλείψεις νερού λόγω ξηρασίας, οπότε δεν μπορώ να γεμίσω ούτε το air cooler (φορητό κλιματιστικό νερού) με νερό και πάγο (ζω off the grid). Μα, και δεν μπορέσαμε να φτάσουμε εκεί που θέλαμε να πάμε να ανακουφιστούμε σε μια καταπράσινη περιοχή με καταρράκτη που περιβάλλεται από σκιά δέντρων γιατί εκεί κοντά είχε ξεσπάσει πυρκαγιά (στην Κάρυστο, στη Νότια Εύβοια). Έτσι, καταλήξαμε σε μια παραλία, αποκλεισμένοι, να παρακολουθούμε τα πυροσβεστικά αεροσκάφη να μαζεύουν νερό από τη θάλασσα (μαζί με άτυχα θαλάσσια ζώα) και να το ρίχνουν στη φωτιά». (Την επόμενη μέρα, ένα από τα αεροσκάφη του στόλου πυρόσβεσης συνετρίβη, σκοτώνοντας και τους δύο πιλότους).

«Σχετικά με τα Canadair (πυροσβεστικά) αεροσκάφη, θα ήθελα να προσθέσω ότι όλο τον χρόνο τα βλέπω στον ουρανό, να κάνουν ασκήσεις… γύρω από τον Ευβοϊκό κόλπο, και πάντα σκέφτομαι τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για αυτές τις ασκήσεις… Δε χρησιμοποιούνται μόνο όταν ξεσπούν πυρκαγιές…»

«Λατρεύω την ιδέα να πετάω λιγότερο και είναι βασικά αυτό που προσπαθώ να πετύχω από τότε που σταμάτησα να ταξιδεύω με αεροπλάνο (η τελευταία φορά που πέταξα ήταν το 2018), αλλά η χώρα μου καίγεται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, σχεδόν παντού… Επομένως, πολλά μέρη που θα θέλαμε να επισκεφτούμε στο παρελθόν, είναι πλέον “ακατάλληλα για επίσκεψη”, επειδή έχει γίνει ανυπόφορο να πηγαίνουμε σε μέρη, όπου κάνει πολύ ζέστη, μιας και δεν υπάρχει πια πράσινο. Πούλησα το σπίτι μου στην Αθήνα για να αγοράσω έναν ελαιώνα στην Κεντρική Εύβοια, όπου τοποθέτησα ένα μικροσκοπικό ξύλινο τροχόσπιτο, πριν από σχεδόν 2 χρόνια. Έκτοτε, προσπαθώ να ζω όσο το δυνατόν πιο αυτοσυντηρούμενα, καλλιεργώντας την τροφή μου μέσω της vegan περμακουλτούρας, αλλά όσο περνάει ο καιρός, τόσο πιο αδύνατο φαίνεται να είναι, να το καταφέρω αυτό, λόγω της κλιματικής κρίσης και των αναδυόμενων προκλήσεων που αυτή φέρνει.» 

«Μια από τις πιο καλές μου φίλες έχει ένα vegan καφέ-εστιατόριο στην Αθήνα και αναγκάστηκε να κρατήσει την κουζίνα κλειστή την Κυριακή, καθώς έκανε πολύ ζέστη για να λειτουργήσει. Χρειάζονται περισσότερα κλιματιστικά, για να είναι υποφερτή η ατμόσφαιρα στο κατάστημα, αλλά αυτό έχει κόστος για τη Γη! Ένα άλλο καφέ-μπαρ εδώ, είχε τη μηχανή του καφέ εκτός λειτουργίας λόγω υπερθέρμανσης… σε περίοδο αιχμής, με πολλούς τουρίστες να επισκέπτονται την περιοχή.»

«Όταν αγόρασα αυτή τη γη, σχεδίαζα να δημιουργήσω ένα self sustainable microfarm sanctuary. Αφού όμως συμμετείχα σε πολλές εκκενώσεις καταφυγίων σκύλων που απειλήθηκαν από πυρκαγιές και αφού ξόδεψα πολλά χρήματα για τα κατοικίδιά μου και την επιβίωσή μου, δεν ονειρεύομαι πλέον ούτε σχεδιάζω τίποτα. Απλώς επιβιώνω.»

Ο τουρισμός που δημιουργείται από τις αερομεταφορές έχει περαιτέρω επιπτώσεις και στον τοπικό πληθυσμό των τουριστικών προορισμών:

  • Απώλεια της πολιτιστικής ταυτότητας λόγω της επικράτησης των επιχειρήσεων που απευθύνονται σε εναλλακτικές τουριστικές προτιμήσεις.
  • Αύξηση των τιμών γης, των κατοικιών και του γενικότερου κόστους διαβίωσης εξαιτίας της υπερπληθώρας των τουριστών.
  • Αδυναμία των δημόσιων υπηρεσιών, όπως οι δημόσιες συγκοινωνίες και τα νοσοκομειακά κρεβάτια κ.λπ., να εξυπηρετήσουν σωστά τους πολίτες, αφού σε αυτούς προστίθενται και ο αριθμός των τουριστών.
  • Έλλειψη νερού/τροφίμων και αυξημένες τιμές λόγω της τουριστικής χρήσης, όπως γίνεται π.χ. από τα ξενοδοχεία και εστιατόρια.
  • Αύξηση των κλιματικών επιπτώσεων = καύσωνες, ξηρασία, αποτυχημένες σοδειές, πλημμύρες, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, απώλεια τοπικών οικοσυστημάτων, εδαφικές διενέξεις κ.λπ.

Η Ελίζα μας είπε ότι: «οι άνθρωποι στην Ελλάδα δυσκολεύονται πραγματικά στην ανεύρεση στέγης, καθώς τα ακίνητα ανήκουν σε ξένους που συνήθως είναι Ισραηλινοί ή Κινέζοι, και τα σπίτια που στο παρελθόν ήταν γεμάτα από ελληνικές οικογένειες, τώρα έχουν μετατραπεί σε Airbnb και οι λίγοι Έλληνες που ζουν ακόμα εκεί, ενοχλούνται από τους θορύβους των βαλιτσών και των πάρτι των τουριστών που μένουν σε αυτά τα διαμερίσματα. Εν τω μεταξύ, οι τιμές των ενοικίων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.»

Θα καλύψουμε πολλά από αυτά τα ζητήματα σε μελλοντικά άρθρα!

Το θανατηφόρο ανθρώπινο κόστος της ζέστης

Το καλοκαίρι απέχει πολύ από το να τελειώσει, και πιθανότατα θα περάσει αρκετός καιρός μέχρι να μάθουμε το πλήρες κόστος της ζέστης του φετινού καλοκαιριού, όπως αυτό μεταφράζεται σε ανθρώπινες ζωές. Μια πρόσφατη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι καύσωνες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2022 σκότωσαν 61000 ανθρώπους.

Πώς επηρεάζει η κλιματική κατάρρευση τη φύση;

Στη Ρόδο, την περασμένη εβδομάδα, απειλήθηκε ένας πληθυσμός ενδημικών ελαφιών: ήδη κάποια βρέθηκαν νεκρά από ασφυξία, ενώ τα περισσότερα διέφυγαν προς τα βόρεια του νησιού.

Tweet από την οπτική της Deborah Meaden

Το προηγούμενο καλοκαίρι, ο «θερμικός θόλος» που εγκαταστάθηκε πάνω από το δυτικό τμήμα της Βόρειας Αμερικής για πέντε ημέρες εκτιμάται ότι σκότωσε περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο θαλάσσια ζώα κατά μήκος των καναδικών ακτών του Ειρηνικού, υπογραμμίζοντας την ευαισθησία των οικοσυστημάτων που δεν είναι συνηθισμένα στις ακραίες θερμοκρασίες.

Είμαστε σίγουροι ότι όλοι θυμούνται τα εφιαλτικά βίντεο με τις εμβληματικές αρκούδες Κοάλα της Αυστραλίας να παλεύουν εν μέσω καταστροφικών πυρκαγιών που προκλήθηκαν από την υπερθέρμανση του πλανήτη στις αρχές του 2020. Περισσότερα από 61.000 κοάλα ήταν μεταξύ 3 δισεκατομμυρίων ζώων και 143 εκατομμυρίων θηλαστικών που εκτιμάται ότι επλήγησαν από την κρίση των πυρκαγιών τότε.

 

Αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Είναι αφύσικο. Ο πλανήτης υποφέρει. Οι άνθρωποι πονάνε. Φυτά, ζώα και οικοσυστήματα συνθλίβονται. Πρόκειται να χάσουμε όλα όσα αγαπάμε.

Όταν πετάμε, στοχεύουμε να γευτούμε όλα όσα είναι όμορφα στον κόσμο μας και να έρθουμε σε επαφή με οικογένειες, φίλους και πολιτισμούς. Πρέπει να σταματήσουμε να καταστρέφουμε αυτά τα πράγματα.

Πηγή: Safe Landing

Μετάφραση: Ιωάννα Ασπρούδη, από την ομάδα  Respond Crisis Translation