Θα γίνω (για ακόμη μία φορά) κουραστικός: Όσα γράφω αποτελούν προσωπικές απόψεις, δεν εκφράζουν και δεν εκπροσωπούν κάποια θρησκευτική παράδοση, θεολογικό ρεύμα ή άλλο κίνημα και τάση. Απόψεις για τις οποίες δεν διεκδικώ αλάθητο και δεν αντιμετωπίζω την αντίρρηση με επιθετικότητα ή ειρωνεία. Τα επιχειρήματα άλλωστε αρκούν.
Η λέξη “Πάσχα”, σύμφωνα με μελετητές αποτελεί εξελληνισμένη μορφή της αραμαϊκής λέξης “πασ’ α” ή της εβραϊκής “πεσάχ” (που σημαίνει “πέρασμα”) από όπου και η εβραϊκή γιορτή της ανάμνησης και τιμής στο ιστορικό γεγονός της εξόδου των αρχαίων Ισραηλιτών από την αιχμαλωσία της Αιγύπτου. Η ιουδαϊκή παράδοση τοποθετούσε την εορτή στις 14 του μήνα Αβίβ (μετέπειτα Νισάν) η οποία περιελάμβανε εορταστικό γεύμα με την κατανάλωση αρσενικού και αρτιμελούς αρνιού ή κατσικιού (Εξ. 12, 3-6 και 12,46, Αρ. 9,12).
Η χριστιανική Εκκλησία επέτρεψε την ενσωμάτωση των ιουδαϊκών παραδόσεων και εθίμων στον εορτασμό της Ανάστασης Του Ιησού Χριστού από τα μέλη της. Λογικό μιας και μιλάμε για μια ενιαία σχεδόν ιουδαιοχριστιανική παράδοση της οποίας σημαντικό μέρος μοιράζονται οι δύο αβρααμικές θρησκείες. Μην ξεχνούμε ότι οι πρώτοι χριστιανοί ήταν Ιουδαίοι.
Η λαϊκή παράδοση του εορτασμού του χριστιανικού Πάσχα “δανείστηκε” τον συμβολισμό του Αμνού ως τύπο Ιησού Χριστού (όπως αυτός παρουσιάζεται σε πολλά σημεία της Καινής Διαθήκης που αναφέρονται στην Θυσία Του) κληρονομώντας και την ιουδαϊκή παράδοση της κατανάλωσης του αρνιού στο πασχαλινό γεύμα και την θυσία του από τους Εβραίους. Οι πρώτοι Χριστιανοί (όσοι ήταν Ιουδαίοι στην εθνικότητα) συνέχιζαν να εορτάζουν το εβραϊκό Πεσάχ, όπως ακριβώς συνέχιζαν να τηρούν τις ιουδαϊκές παραδόσεις. Οι εξ εθνών Χριστιανοί δεν ακολουθούσαν όλες τις εβραϊκές παραδόσεις (π.χ. την περιτομή, η οποία για να είμαστε ειλικρινείς δεν αποτελεί απλώς παράδοση, αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι το θέμα μιας άλλης συζήτησης) και σίγουρα σήμερα δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι τις ακολουθεί το σύνολο του χριστιανικού κόσμου. Κάποιες όμως τις διατήρησαν.
Από την άλλη έχουν ενσωματώσει στον εορτασμό του χριστιανικού Πάσχα αρχαία έθιμα (που προέρχονται από τις δικές τους εθνικές παραδόσεις) και τα οποία συνδέονται με τον εορτασμό του ερχομού της Άνοιξης και της γονιμότητας, για παράδειγμα τα πασχαλινά αυγά. Όπως και ο πασχαλινός λαγός (για περισσότερα βλ. Mircea Eliade, Charles J. Adams,The Encyclopedia of Religion, τομ. 4, MacMillan, 1987.).
Είναι η τήρηση όλων των εθίμων και των εορταστικών παραδόσεων κάτι υποχρεωτικό ή έστω απαραίτητο; Με πάσα ειλικρίνεια σας λέω ότι προβληματίζομαι.
Στην Α’ Προς Κορινθίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου (κεφ. 5 στιχ. 7-8) διαβάζουμε :“ἐκκαθάρατε οὖν τὴν παλαιὰν ζύμην, ἵνα ἦτε νέον φύραμα, καθώς ἐστε ἄζυμοι. καὶ γὰρ τὸ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη Χριστός· ὥστε ἑορτάζωμεν μὴ ἐν ζύμῃ παλαιᾷ, μηδὲ ἐν ζύμῃ κακίας καὶ πονηρίας, ἀλλ’ ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας καὶ ἀληθείας.”(ἐτύθη= θυσιάστηκε)
Οπωσδήποτε ο Παύλος στο συγκεκριμένο κεφάλαιο αναφέρεται σε άλλο θέμα και όχι στον εορτασμό του Πάσχα, δεν διακρίνω όμως κάπου κάποια οδηγία τήρησης (ή μη) ιουδαϊκών εθίμων όπως η κατανάλωση αρνίσιου κρέατος. Αντιθέτως τονίζει την σπουδαιότητα της Θυσίας Του Χριστού για το δικό μας πέρασμα (πάσχα) των Χριστιανών. Και μάλιστα προτρέπει σε εορτασμό με ειλικρίνεια και αλήθεια. Πιστεύω λοιπόν ότι τονίζει το πνεύμα και όχι το τι θα φάμε.
Είναι πραγματικά περίεργο το πως υποστηρίζεται η “αυστηρή” τήρηση των εθίμων ως προϋπόθεση μίας “ορθής” θρησκευτικότητας (προσοχή! Των εθίμων και όχι όσων εντάσσονται στην χριστιανική διδασκαλία) όταν συζητούμε για το πασχαλινό αρνί και τα κόκκινα αυγά, ενώ όταν αναφέρονται άλλες περιπτώσεις (π.χ. σαφείς ηθικές διατάξεις) να σφυρίζουμε αδιάφορα ή να επικαλούμαστε την “ανθρώπινη αδυναμία” και την “κατανόηση Του Θεού” (διαστρεβλώνοντας την πραγματική σπουδαιότητα και σημασία τους) προκειμένου να δικαιολογηθούμε για την δική μας απροθυμία.
Είναι τουλάχιστον αντιφατικό να αδιαφορούμε για την νηστεία και την προσευχή της νηπτικής περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και να προβάλλουμε μόνο το πασχαλινό γλέντι ως το επίκεντρο του εορτασμού της Ανάστασης. Φαίνεται πως τα ουζάκια και τα θαλασσινά μετά τον Επιτάφιο, τα πέντε λεπτά εκκλησιασμού πριν το “Χριστός Ανέστη” το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου και το γλέντι της Κυριακής του Πάσχα με τον οβελία είναι τα μόνα που μας ενδιαφέρουν και τα μόνα που μας αφορούν ως “χριστιανούς” !
“Μα, είναι τα χριστιανικά μας έθιμα και ως Χριστιανοί τα τηρούμε για να γιορτάσουμε το Πάσχα!”……..
Φαίνεται πως οι γευστικοί μας κάλυκες και η διασκέδαση αποτελούν τόσο μεγάλη προτεραιότητα ώστε να τα ντύνουμε με έναν “θρησκευτικό μανδύα” προκειμένου να τα καταστήσουμε αδιαμφισβήτητα. Οι άθεοι και αγνωστικιστές σαφώς και δεν εμπίπτουν σε αυτήν την περίπτωση. Ούτε βεβαίως και οι θρησκευόμενοι. Αναφέρομαι σε εκείνη την πολύ μεγάλη μερίδα που δηλώνει θρησκευόμενη αλλά στην ουσία αδιαφορεί για την θρησκεία αφού ενσυνείδητα απέχει με λόγια και πράξεις, δηλώνοντας όμως ταυτόχρονα πίστη! Μια πίστη που εξαντλείται στην τυπική τήρηση εθίμων που έχουν συνδεθεί με την θρησκευτική ζωή, χωρίς όμως να αποτελούν μέρος της ουσίας της ή προϋπόθεσή της.
Αντιλαμβανόμαστε την αντίφαση;
Αν σουβλίζω και τρώω αρνί το Πάσχα, αν τηρώ τα έθιμα που έχουν συνδεθεί με τον εορτασμό του Πάσχα “χάνω” την “ιδιότητα” του Χριστιανού;
Νομίζω πως όχι.
Αν απέχω από αυτό το έθιμο, όμως παράλληλα αναζητώ την ουσία πέρα από τα έθιμα;
Αν ως Χριστιανός κάνω τον δικό μου (μικρό ή μεγάλο – αυτό θα το κρίνει ο Θεός) αγώνα;
Αν δεν μένω σε μια κατάσταση που παρέλαβα από τους προηγούμενους, αλλά προσπαθώ να κάνω την (έστω μικρή) διαφορά;
Αν σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης σκέψης και δράσης αγωνίζομαι για την ειρήνη, και την δικαιοσύνη (“μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσιν τὴν γῆν. μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται. μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται…..μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται.(Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κεφ. 5, στιχ. 5-7,9) αλλά και για την ευζωία όλων των ζωντανών πλασμάτων η οποία θα έχει θετικά αποτέλεσμα και για αυτή των ανθρώπων;
Αν πονώ από το μαρτύριο και την θανάτωση ζωντανών συναισθανόμενων πλασμάτων;
Μου αφαιρεί αυτό κάτι από την “ιδιότητα” του Χριστιανού;
Η κατανάλωση κρέατος και μάλιστα η τήρηση του εθίμου του οβελία μου προσθέτει;
Τα έθιμα κατέχουν θέση δόγματος;
Μήπως αλλού είναι η ουσία;
Μήπως το μήνυμα της Ανάστασης για τους Χριστιανούς είναι άλλο;
Μήπως δεν είναι και τόσο απαραίτητος ο οβελίας;
Εσείς τι λέτε;
Μιχάλης Δημητρουλάκης
(Ο Μιχάλης Δημητρουλάκης είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Πτυχιούχος του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ (ΕΚΠΑ) και του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας & Θρησκειολογίας (ΕΚΠΑ). Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Κοινωνιολογία της Θρησκείας (Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας & Θρησκειολογίας – ΕΚΠΑ)
Αξίζει να αναφερθεί πως μια προηγούμενη ανάρτηση από το μπλογκ του κ.Δημητρουλάκη (Vegan και Χριστιανισμός) αφού αναρτήθηκε στο facebook, “έφαγε” πολλαπλές αναφορές και κατέβηκε από τη διαχείριση του facebook!!!!!!!!!!! Πλέον, είναι αδύνατον, όχι μόνο να αναρτήσει κανείς κάτι από το μπλογκ του, αλλά ακόμη και να το στείλει μέσω messenger. Αναρωτιόμαστε, θα γίνει το ίδιο και με τη δική μας ιστοσελίδα; Γιατί τέτοια λογοκρισία; Ποιοι το ανέφεραν και με ποια λογική; Πότε πέθανε η ελευθερία λόγου και πότε η συζήτηση έπαψε να αποτελεί δικαίωμα; Πρέπει να συμφωνούμε όλοι σε όλα; Θα ανεβάσουμε και την άλλη του ανάρτηση στο εγγύς μέλλον, αν συνεχίσει να είναι αποκλεισμένο το μπλογκ του από το Facebook, κι αν συμβεί το ίδιο με τη δική μας ιστοσελίδα, θα πράξουμε αναλόγως.
Άντε και καλό Πάσχα!
Προσθήκη νούμερο 1:Ο Γιώργος Αγγελάκος των Animal Rights Runners με τον Μιχάλη Δημητρουλάκη, Υποψήφιο Διδάκτορα Κοινωνιολογίας της Θρησκείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σε έναν διαδικτυακό διάλογο με θέμα,“ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ και ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ, για να τον ακούσετε, πατήστε εδώ.
Προσθήκη νούμερο 2: Ένα νέο κείμενο του Μ.Δημητρουλάκη, που απαντά στα συνήθη αντεπιχειρήματα των καρνιστών Χριστιανών εδώ.