Το όριο του οικονομικού μποϊκοτάζ κάτω από τον καπιταλισμό και εναλλακτικές στρατηγικές
Εισαγωγή
Ένα συνηθισμένο επιχείρημα των ακτιβιστών των δικαιωμάτων των ζώων για να πείσουν το κοινό (και τους εαυτούς τους) να σταματήσουν την εκμετάλλευση των ζώων είναι αυτό περί «προσφοράς και ζήτησης». Είναι η ιδέα ότι μέσω των καταναλωτικών μας επιλογών μπορούμε να αλλάξουμε τις μεθόδους παραγωγής, «ψηφίζοντας με τα χρήματα μας» να δημιουργήσουμε την αλλαγή που θέλουμε να δούμε στον κόσμο.
Είχα αυτήν την λογική και εγώ στην προσέγγιση μου αμέτρητες φορές, αλλά είναι αυτή η μέθοδός αποτελεσματική; Μπορούμε να δώσουμε ένα τέλος στην εκμετάλλευση των ζώων μέσω του οικονομικού μποϋκοτάζ κάτω από τον υπάρχον πολιτικό σύστημα; Αυτή η βασισμένη στον καταναλωτή μέθοδος προσέγγισης, παραδέχεται ότι η βασική επιρροή μας για να επιφέρουμε την αλλαγή είναι οικονομική. Αλλάζοντας τις καταναλωτικές μας πρακτικές, οι παραγωγοί θα ανταποκριθούν εκμεταλλευόμενοι λιγότερα ζώα, σε απάντηση της δικής μας αγοραστικής δύναμης.
Σε αντίθεση με αυτήν την τακτική, είναι η προσπάθεια για αλλαγή του συστήματος. Αυτή η μεθοδολογία υποστηρίζει ότι χωρίς να προκαλέσουμε τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές της κοινωνίας, ο βιγκανισμός ως κίνημα θα κάνει πολύ μικρή πρόοδο στον περιορισμό και τερματισμό της εκμετάλλευσης των ζώων.
Αυτές οι δύο θέσεις αντικατοπτρίζουν τις βαθύτερες διαφορές στις ιδεολογίες για κοινωνική αλλαγή που συμβαίνουν γενικότερα, υπάρχουν δε σε όλα τα κινήματα κοινωνικής αλλαγής και είναι πέρα από τον ακτιβισμό για τα δικαιώματα των ζώων.
Η πρώτη θέση υπερασπίζεται ότι οι αλλαγές στις καταναλωτικές μας συνήθειες αντικατοπτρίζονται στα προϊόντα που παράγονται και πωλούνται στις αγορές οι οποίες πάντα ακολουθούν τις κοινωνικές τάσεις.
Η δεύτερη θέση απορρίπτει αυτό το μοντέλο αλλαγής μέσω της κατανάλωσης, κριτικάροντας ολόκληρο το σύστημα της κατανάλωσης που επέτρεψε τέτοια βιαιότητα να υπάρχει εξ αρχής.
Σε αυτό το άρθρο, θα ονομάσουμε αυτές τις θέσεις ως «βίγκαν μποϊκοτάζ» για όσους χρησιμοποιούν τις καταναλωτικές τους πρακτικές ως τακτική απέχοντας από αυτά τα προϊόντα, και «αντί- σπισιστικό ακτιβισμό» για όσους αναζητούν να αλλάξουν το σύστημα μέσω διαμαρτυριών και άμεσων δράσεων.
Η μια θέση δεν αποκλείει την άλλη, η αποχή από όλα τα ζωικά προϊόντα είναι φυσικά παρούσα στον αντί- σπισιστικό ακτιβισμό και όσοι συμμετέχουν στο βίγκαν μποϊκοτάζ επίσης συμμετέχουν στην αλλαγή του συστήματος. Θα ήταν πιο ακριβές να δούμε αυτές τις θέσεις από ένα βίγκαν – αντί- σπισιστικό πρίσμα
Αυτό το κείμενο κριτικάρει τα όρια του βίγκαν μποϊκοτάζ, όταν αυτό αντιμετωπίζεται ως τελικό σημείο στην βίγκαν πρακτική ενός ατόμου, αλλά επίσης αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο αυτού του ατόμου και αποσκοπεί να αναθεωρήσει την υποτιθέμενη διχοτόμηση της ατομικής προσπάθειας έναντι της συστημικής αλλαγής .
Το μποϊκοτάζ ως μέσο επηρεασμού της συμπεριφοράς των παραγωγών
Κάτω από μια νεοφιλελεύθερη οικονομική αγορά οι επιχειρήσεις επιτυγχάνουν μέσω της ανάπτυξης, επιβραβεύοντας το κέρδος ως την κινητήρια δύναμη της αγοράς. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιχειρήσεις δεν είναι ουδέτερες ή ορθολογικοί παράγοντες που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του καταναλωτή. Είναι μηχανές με οδηγό το κέρδος που εμπλέκονται σε ανήθικο μάρκετινγκ και επιχειρηματικές πρακτικές για να απομυζήσουν όσο περισσότερο κεφάλαιο μπορούν.
Ο πολυεθνικός τεχνοκαπιταλισμός, όπως τον γνωρίσουμε σήμερα, έχει αναδειχθεί ιστορικά ως μια συνειδητή απειλή για τους ζωντανούς οργανισμούς και το περιβάλλον, μετατρέποντας και τα δύο σε κάτι παραπάνω από «πόρους» και «εξωτερικότητες» στην επίθεση που κάνει με σκοπό το μεγαλύτερο κέρδος. Ο αλγόριθμος αύξησης του κέρδους τους ωθεί να μεταθέτουν όσο περισσότερα κόστη το δυνατόν σε εργάτες, φορολογούμενους, την φύση και στις επόμενες γενιές, όλοι εκ των οποίων έχουν βγει εκτός του προϋπολογισμού τους.
Υπάρχει μια σιωπηρή ανάγκη να τροφοδοτηθεί η ανάπτυξη. Δεν υπάρχει τίποτα κυκλικό ή εφευρετικό στον καπιταλισμό, είναι μια προσπάθεια ατελείωτης αφαίμαξης πεπερασμένων πόρων. Για όσο βάζεις χρήματα στην οικονομία υποστηρίζεις κάποια μορφή πολιτικής και οικονομικής συμφωνίας. Η μη κατανάλωση είναι απολιτική.
Όταν προσπαθείς να ψωνίσεις «ηθικά» εξακολουθούν να υπάρχουν κρυμμένα στοιχεία όπως εργατικά και περιβαλλοντολογικά θέματα. Ο καπιταλισμός μετατοπίζει την ευθύνη, λέγοντας ότι οι καταναλωτές ορίζουν τι να παραχθεί. Οι επιχειρήσεις ξεπλένουν και επανατοποθετούν το ηθικό δίλημμα ως καταναλωτική επιλογή εμπλέκοντας τους καταναλωτές ως άτομα, στον ρόλο διαιτητή ηθικών επιλογών. Είναι εύκολο να ξεχάσουμε πόσο τρομακτικά μαζικό, επεμβατικό και χειριστικό είναι το σύστημα μάρκετινγκ μέσα στο οποίο υπάρχουμε. Κυριολεκτικά τρέφεται από τα βασικά ανθρώπινα ένστικτα, ενώ κανένα από τα πράγματα που χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε δεν είναι «προς πώληση». Ποιότητα στον αέρα, νερό, σταθερή στάθμη της θάλασσας, βιοποικιλότητα, κοινότητα –όσα αγοράζουμε επηρεάζουν αρνητικά όλα αυτά.
Η κτηνοτροφία έχει χρησιμοποιηθεί ως όχημα αποίκησης και εκμετάλλευσης του κόσμου (δείτε την αποκαλούμενη Αυστραλία, μια αρχέγονη γη που έχει αποδεκατιστεί από την βιομηχανική γεωργία όπου το 56% του συνόλου της ξηράς της χρησιμοποιείται για βοσκή). Απαιτεί την χρήση ιδιωτικών εκτάσεων, εκμετάλλευση πόρων και μετατόπιση κοινωνιών. Αυτή η πρακτική, ακόμη και έξω από τον καπιταλισμό εκμεταλλεύεται και σκοτώνει πλάσματα, αλλά κάτω από τον καπιταλισμό έχει ως αποτέλεσμα την τεράστια χρήση πόρων και παραγωγή αποβλήτων. Τα ζώα απορρίπτονται σε ένα σύστημα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική ανάγκη, αλλά είναι στην ουσία σε διάσταση με την πραγματικότητα στην αναζήτηση του για «παραγωγικότητα».
Οι επιχειρήσεις ανέπτυξαν μηχανισμό άμυνας προκειμένου να διατηρήσουν την παραγωγικότητα τους όταν η λεγόμενη «καταναλωτική ζήτηση» αλλάζει. Ο καπιταλισμός μπορεί να απορροφήσει τις όποιες απειλές στο σύστημα του και να τις μετατρέψει σε ευκαιρίες. Ενώ σε κάποιες βιομηχανίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυβερνητική ενίσχυση για να διατηρηθεί η ασφάλεια τους παρά τις αλλαγές σε κομμάτια της κοινωνίας τα οποία θα τους εξανάγκαζαν διαφορετικά να αλλάξουν.
Σχετικό με αυτό το κείμενο, είναι η προσθήκη φυτικών επιλογών από μη βίγκαν εταιρείες που δεν είναι σημάδι ηθικής αλλαγής αλλά καθρεπτίζει μια κυνική προσπάθεια δημιουργίας νέας αγοράς. Με αυτόν τον τρόπο οι εταιρείες αυξάνουν το μερίδιο αγοράς τους και γίνονται πιο επικερδείς από το αν δεν άλλαζαν την παραγωγή τους καθόλου. Μάλιστα, μερικοί από τους μεγαλύτερους παραβάτες μπορεί να αποφύγουν ή να τερματίσουν το μποϊκοτάζ που γίνεται στην επιχείρηση τους απλά προσθέτοντας μια φυτική επιλογή. Οι ίδιοι βίγκαν που πριν έφτυναν αυτήν την εταιρεία, τώρα θα την εξυμνούν επειδή πρόσθεσε μόλις μια επιλογή που τους ικανοποιεί.
Αλλά ακόμη και το μποϊκοτάζ σε αυτές τις εταιρείες, ανεξαρτήτως των βίγκαν επιλογών τους, δεν τις εξαναγκάζει να πράττουν ηθικά. Όταν είναι αντιμέτωπες με χάσιμο κερδών, θα μετατοπίσουν την ζημιά αλλού. Θα το κάνουν με τους παρακάτω τρόπους:
Ανάπτυξη νέων εμπορικών στρατηγικών
· Νέοι τρόποι εισαγωγής – εξαγωγής
· Προσαρμογή και κεφαλαιοποίηση του κέρδους σε νέες αγορές ή προϊόντα
· Εκμετάλλευση πιο ελαστικών πολιτικών και του ελεύθερου εμπορίου
Ανάπτυξη εσωτερικών αποδόσεων
· Μείωση τιμών αγοράς και κόστους παραγωγής
· Δημιουργία πιο αποδοτικής οικονομίας κλίμακας και κόστους
· Δημιουργία φθηνότερων τρόπων για σφαγή περισσότερων μη ανθρώπινων ζώων
· Εκτροφή μη ανθρώπινων ζώων πιο προσαρμοσμένα και «αποδοτικά» (π.χ: μικρότερη διάρκεια ζωής για περισσότερη σάρκα)
Εκμετάλλευση εργατών
· Μετανάστες και ευπαθείς ομάδες να εργάζονται με μειωμένους μισθούς
· Εκμετάλλευση φυλακισμένων ή κρατούμενων για φτηνή ή δωρεάν εργασία
· Μείωση μισθών, παροχών και προσωπικού
Συμπράξεις με κυβέρνηση και ρυθμιστικούς φορείς
· Επιδοτήσεις και επαναγορές (τακτική επαναγοράς ιδίων μετοχών)
· Λόμπι με κυβερνήσεις για προσαρμογή κανονισμών
· Μικρές αλλαγές σε κανονισμούς ευζωίας και επανασυσκευασία ως «ηθικού»
Μάρκετινγκ
· Υιοθέτηση νέου (βίγκαν) τμήματος της αγοράς και κυκλοφορία νέων προϊόντων
· «Πράσινο ξέπλυμα» ήδη υφιστάμενων προϊόντων
· «Έρευνες» με χορηγία της βιομηχανίας
Σύμπραξη με τα ΜΜΕ
· Δυσφήμιση του μηνύματος των δικαιωμάτων των ζώων, επίθεση σε ανθρώπους που προωθούν αυτό το μήνυμα
Αν θέλουμε να επηρεάσουμε αυτές τις καταστάσεις για να βοηθήσουμε τα ζώα, πρέπει να χρησιμοποιούμε τα χρήματα μας ή αυτό το πλαίσιο έχει καταρριφθεί;
Τα προβλήματα του βίγκαν μποϊκοτάζ
Μπορούμε να μετρήσουμε την επιτυχία μέσω της αύξησης του βίγκαν καταναλωτισμού; Ο καπιταλισμός μας έχει πει ότι μπορούμε να αγοράζουμε περισσότερα πράγματα και να εξακολουθούμε να είμαστε πράσινοι. θα επιφέρει η δημιουργία νέων αναγκών, μέσω της «αγοράς» των ηθικών καταναλωτών, κάποια σημαντική αλλαγή; Έχει πουληθεί ο βιγκανισμός στον κόσμο με την μορφή προϊόντος; Υπάρχουν όρια στην ιδέα ότι μπορούμε να αγοράσουμε τον δρόμο προς την ισότητα. Οριοθετώντας την απελευθέρωση των ζώων ως ένα οικονομικό θέμα, αντί για ηθικό χάνει τους δομικούς και συστημικούς της φραγμούς. Αυτή η μορφή βιγκανισμού (βίγκαν μποϊκοτάζ) απευθύνεται στο περιεχόμενο (πχ: τα ζωικά προϊόντα) και όχι στην μορφή / δομή (πχ: τον καπιταλισμό) της παγκόσμιας αγοράς που χρησιμοποιεί την εκμετάλλευση των ζώων ως προϊόντα και εμποδίζει τους ανθρώπους από το να αλλάξουν την κοινωνία.
Ο βίγκαν καταναλωτισμός δεν προσφέρει καινούργια λύση, προσφέρει ακριβώς το ίδιο σύστημα παραγωγής. Ο κοινότυπος βιγκανισμός έχει προωθήσει τον εαυτό του ως εγχείρημα για την ανάπτυξη της οικονομίας. Επιθυμούμε ως φετίχ την ανάπτυξη των βίγκαν εταιρειών ακόμη και αν τα βίγκαν προϊόντα ανήκουν σε πολυεθνικές. Τα φυτικά υποκατάστατα τροφής που μιμούνται τα μοντέλα που χρησιμοποιούν στα φαστ φουντ, τα έτοιμα προς κατανάλωση φαγητά και τα πακεταρισμένα καλούδια εξακολουθούν να οδηγούν τον καταναλωτικό καπιταλισμό και προτιμούν τα εκτρεφόμενα ζώα από την άγρια ζωή, τους μη προνομιούχους ανθρώπους και το περιβάλλον με συσκευασίες και απόβλητα. Είναι επικερδές και επιθυμητό για όσους αποζητούν το κέρδος, να υπάρχουν ταυτόχρονα και η εκμετάλλευση των ζώων και ο βιγκανισμός. Τα περισσότερα βίγκαν προϊόντα δεν συνάδουν με την απελευθέρωση των ζώων, ούτε υπερασπίζονται την ολική απελευθέρωση όλων των υπό εκμετάλλευση πλασμάτων και των οικοσυστημάτων.
Η έμφαση σε μικρότερες προσωπικές επιλογές μπορεί να υποσκάπτει την ουσιαστική συστημική αλλαγή. Αυτή η νέα εμμονή με την προσωπική δράση, αν και προωθείται από πολλούς με τις καλύτερες προθέσεις, γίνεται παιχνίδι στα χέρια των εταιρικών συμφερόντων αποσπώντας μας την προσοχή από τις συστημικές αλλαγές που είναι απαραίτητο να γίνουν.
Ζητώντας ατομικά από τον καθένα να αλλάξει την οικονομική του συμπεριφορά μεταφέρει την ευθύνη στον κόσμο και όχι στο σύστημα που δημιούργησε την κατάσταση. Ο βιγκανισμός ως οικονομικό μποϊκοτάζ δεν δίνει καν σε παγκόσμιο επίπεδο την δυνατότητα σε όλον τον κόσμο να τον ακολουθήσει. Επίσης, περιθωριοποιεί τους πληθυσμούς των μη προνομιούχων με ελάχιστη ή καμία οικονομική ή γεωγραφική πρόσβαση που δεν μπορούν υιοθετήσουν τον βιγκανισμό. Στο μοντέλο υπέρ του καταναλωτισμού υπάρχει εγγενώς η ανισότητα της δύναμης, που περιθωριοποιεί όσους δεν έχουν ικανότητα ή προσβασιμότητα στην επιρροή μέσω του χρήματος. Αν η προσπάθεια μας για αλλαγή βασίζεται στην οικονομική ικανότητα, τότε κάποιοι θα έχουν λιγότερες «ψήφους» από άλλους. Αυτό είναι και μια παραδοχή ότι η δύναμη μας, δεν είναι πλέον δύναμη ισότιμων πολιτών, αλλά καταναλωτών με διαφορετικές δυνατότητες να επιφέρουμε την αλλαγή.
Ο βίγκαν κόσμος δεν θα έρθει από την ακοινώνητη, ανήθικη αγορά. Ο κοινότυπος βίγκαν ακτιβισμός και διαλεκτική επικεντρώνονται στο οικονομικό μποϊκοτάζ και η ατομική αλλαγή είναι προβληματική όχι επειδή είναι αναποτελεσματική στο σύνολο της αλλά επειδή είναι ανεπαρκής. Βασιζόμενοι στις «αλλαγές» των ανθρώπων μέσω τεχνικών πωλήσεων ενσωματώνουμε και επαναλαμβάνουμε τις καπιταλιστικές μεθόδους επιτυχίας. Χωρίς πολιτική, οικονομική, και κοινωνική πρόκληση των θεσμών της κοινωνίας μας ο βιγκανισμός ως κίνημα θα κάνει μικρή πρόοδο στην μείωση και την κατάργηση της εκμετάλλευσης των ζώων. Έχει υπάρξει ποτέ κοινωνικό κίνημα δικαιοσύνης που να προχώρησε μέσω μαζικής καταναλωτικής κίνησης;
Προσπάθειες για αλλαγή του συστήματος θα διαλύονται και θα καταστρέφονται από τον καπιταλισμό. Η ζήτηση για μη ανθρώπινα ζωικά προϊόντα δεν είναι η βασική αιτία, η εκλαμβανόμενη ζήτηση είναι*. Για να γίνει αντιληπτό το ατομικό μποϊκοτάζ πρέπει να σημειωθεί από τους αναλυτές αγοράς και τους παραγωγούς χονδρικής, ειδάλλως δεν έχει κανένα αντίκτυπο. Η αλλαγή στις διατροφικές και καταναλωτικές συνήθειες κάποιου με την ελπίδα να έρθει η απελευθέρωση των ζώων, στην ουσία, είναι μια τακτική που έχει πάρει διαζύγιο με την θεωρία και την στρατηγική.
Ακόμη και αν οι βίγκαν καταναλωτές ήταν σε θέση να προκαλέσουν σημαντικά πλήγματα στις εθνικές αγορές, όλο αυτό θα αντιστρεφόταν από την άνοδο της εύπορης κρεατοφαγικής τάξης του αναπτυσσόμενου κόσμου, στους οποίους θα εξήγαγαν πλέον τα ζώα ή – σε «αγώνα μέχρι τον πάτο» – όπου η βιομηχανία θα εξήγαγε – μετατοπίζοντας αγρότες και άγρια ζωή και εξωτερίκευση του κόστους παραγωγής στους καταναλωτές. Οπότε πρέπει να δουλέψουμε για την διάλυση του συστήματος που επιτρέπει στα μη ανθρώπινα ζώα να αντιμετωπίζονται ως εμπορεύματα. Επειδή απλά υπάρχουν περισσότερες βίγκαν επιλογές, αυτό δεν σημαίνει ότι αποσταθεροποιούμε το σπισιστικό σύστημα με ουσιαστικό τρόπο – μέσω των καταναλωτικών μας πρακτικών δεν μπορούμε καν να επηρεάσουμε όλες τις μορφές εκμετάλλευσης και σφαγής.
Ακόμη και αν οι καταναλωτές σε όλο τον κόσμο έκαναν ηθικές επιλογές, η βιομηχανία, ο στρατός, η αγροτική οικονομία και οι κυβερνήσεις έχουν ενσωματώσει σπισιστικές ιδεολογίες που δεν επηρεάζονται στον βαθμό που νομίζουμε μέσω των καταναλωτικών μας επιλογών και πραγματικά δεν έχουμε την δύναμη ως καταναλωτές να επηρεάσουμε.
Η καταναλωτική γραμμή υπεράσπισης εφησυχάζει τον καταναλωτή να πιστεύει ότι αυτό είναι αρκετό. Αντί να υπερασπιζόμαστε τα ζώα ως καταναλωτές, χρειάζεται να υπερασπιστούμε τα ζώα στο σύνολο της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής.
Προχωρώντας πέρα του προσωπικού ζητήματος, αποφεύγοντας τις καθυστερήσεις ενός τέλειου-κόσμου
Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει αν είμαστε βίγκαν. Να είσαι βίγκαν είναι το λιγότερο ανεκτό στάνταρ το οποίο πρέπει να υπερασπιζόμαστε αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο σκοπός της ολικής απελευθέρωσης σημαίνει κάτι περισσότερο από καταναλωτικές πρακτικές – σημαίνει την ριζοσπαστική αλλαγή του συστήματος της παραγωγής και της κοινωνίας. Για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε αφοσιωμένα άτομα να αναλάβουν δράση και ένα ευρέως δεκτικό κοινό. Χρειαζόμαστε ατομική δράση – απλά να περιμένουμε την «επανάσταση» δεν απελευθερώνει κανέναν, πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε ότι η ατομική αλλαγή δεν είναι ο αυτοσκοπός. Δεν μπορούμε επίσης να παραμένουμε άπραγοι επειδή η «τελειότητα» δεν είναι ακόμη εφικτή αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την ανάγκη συλλογικής δράσης.
Ο δραστικός ακτιβισμός, που ξεπερνά τις καταναλωτικές μας συνήθειες, είναι απαραίτητος για την επίτευξη της απελευθέρωσης των ζώων. Τι δράση μπορούμε να κάνουμε πέραν των καταναλωτικών μας επιλογών; Οι δύο βασικές τακτικές είναι, αλλαγή στις ατομικές δράσεις και αλλαγή του συστήματος. Αν και οι δύο μέθοδοι έχουν διαφορετικό πεδίο δράσης, μπορούν να συμβιώσουν, δεν είναι ή το ένα ή το άλλο, είναι σημαντική η κατανόηση των ορίων και των πλεονεκτημάτων τους.
Χρειαζόμαστε και τα άτομα να κάνουν αλλαγές στην προσωπική τους ζωή και να ενταχθούν σε συλλογικές δράσεις για να αλλάξουν περισσότερα άτομα και να στοχεύουν στις δομές του συστήματος που διευκολύνουν τον ίδιο τον σπισισμό.
Η ατομική αλλαγή από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα, αλλά η συλλογική δράση απαιτεί ατομική δράση. Η ατομική αλλαγή είναι κάτι που γίνεται άμεσα και με προφανείς τρόπους, ενώ η θεσμοθετημένη αλλαγή είναι πιο τολμηρή και χρειάζεται περισσότερο χρόνο ενώ απαιτεί κινητοποιημένα άτομα που έχουν ήδη κάνει την αλλαγή. Οπότε, παρ’ όλη την κριτική που έγινε και στα δυο σε αυτό το άρθρο και αλλού, η ατομική αλλαγή είναι ένα σημαντικό στάδιο το οποίο πρέπει να υπερασπιζόμαστε (αλλά όχι ως την μοναδική αλλαγή). Το κλειδί βέβαια, δεν είναι να πέσουμε στην νεοφιλελεύθερη παγίδα να ρίξουμε την ευθύνη στο άτομο που αναγκάζεται να υπάρξει μέσα σε ένα άδικο σύστημα.
Πάρτε για παράδειγμα τις συχνές προσπάθειες να ντροπιάσουν τους βίγκαν ως υποκριτές – για την εκμεταλλευτική εργασία των μελισσών στις καλλιέργειες, τα ζωικά προϊόντα που υπάρχουν σε χαρτονομίσματα ή ηλεκτρονικά, τις εκμεταλλευτικές πρακτικές στην παραγωγή τροφίμων ή άλλων προϊόντων. Δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να μποϊκοτάρουμε όλα τα προϊόντα ή να φτάσουμε σε κάποιο στάδιο «αγνότητας» που κανείς δεν θα μπορεί να μας αγγίξει, και το να θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να υπερασπιζόμαστε την αλλαγή αν δεν είναι αντίστοιχη με το δικό μας επίπεδο είναι μια κυνική ανοησία από ανθρώπους που δεν έχουν καμία διάθεση να αλλάξουν τίποτα.
Υπάρχει ένα στοιχείο υποκρισίας όταν καλούμε για τον τερματισμό της εκμετάλλευσης των ζώων και εξακολουθούμε να καταναλώνουμε μέσα στον καπιταλισμό – αυτό όμως δεν κάνει την απαίτηση για τερματισμό της εκμετάλλευσης των ζώων λάθος. Καταδεικνύει όμως, ότι το θέμα είναι πέραν της προσωπικής μας κατανάλωσης, είναι κάτι που δεν μπορούμε να ελέγξουμε μέσω της προσωπικής μας «αγνότητας» αλλά αντιθέτως αντικατοπτρίζει την συστημική φύση του προβλήματος.
Η κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των περιορισμών των ατομικών πράξεων είναι βασική. Για παράδειγμα, ένα ατομικό μποϊκοτάζ έχει κοινωνική σηματοδότηση, έξω από το χρηματικό και οικονομικό πλαίσιο. Ο ατομικός βιγκανισμός είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε, ακόμη και αν από μόνος του δεν θα δώσει τέλος στο σύμπλεγμα εκμετάλλευσης των ζώων. Η αλλαγή στις καθημερινές δραστηριότητες είναι ένας προθάλαμος στην συλλογική δράση για να είμαστε σε συμφωνία με ένα ηθικό σύστημα αξιών. Δίνει το παράδειγμα ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής όπου οι άλλοι μπορούν να κατανοήσουν και να μιμηθούν, χρησιμεύει στην απλοποίηση αυτού του τρόπου ζωής.
Στην προσπάθεια να μεταπειστούν τα άτομα να αλλάξουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες είναι σημαντικό να ενθαρρυνθούν για να ζητήσουν συστημική αλλαγή, όμως, η απαραίτητη πράξη δεν θα έρθει στην κοινωνία αν δεν υπάρχει ενεργή κουλτούρα που να απαιτεί αποτελεσματικά και να οδηγεί αυτήν την αλλαγή. Ενώ ένα παραδοσιακό μποϊκοτάζ δουλεύει μέχρι το σημείο να στοχοποιηθούν συγκεκριμένες εταιρείες ή προϊόντα με την δύναμη της συλλογικότητας, ένα ατομικό μποϊκοτάζ χωρίς συλλογικές δράσεις είναι απίθανο να καταφέρει να δώσει κάποιο σημάδι στον παραγωγό που μποϊκοτάρεται. Το κλειδί εδώ είναι η δημιουργία μιας συλλογικής δύναμης για αλλαγή.
Αυτές οι επιλογές πρέπει να είναι πιο ορατές και με απήχηση στην κοινή γνώμη πιο σθεναρά. Πρέπει να ψωνίζουμε όσο το δυνατόν πιο υπεύθυνα, αλλά χρειάζεται να μεταδώσουμε αυτές τις ιδέες και έξω από τις προσωπικές μας σφαίρες αναγνωρίζοντας ότι οι καταναλωτικές μας συνήθειες δεν είναι αυτοσκοπός στην δημιουργία ενός πιο δίκαιου κόσμου.
Χρειάζεται να σταματήσουμε να ακούμε το σύστημα που έχει συμφέρον από τους μεταξύ μας καυγάδες γιατί έτσι πετυχαίνουμε λιγότερα. Το ατομικό μποϊκοτάζ είναι ένα βήμα, μην το αφήνετε να γίνει ο σκοπός, αλλά και να μην αισθάνεστε «λιγότερο βίγκαν», ιδιαίτερα αν υπάρχουν φραγμοί από μεριά σας για να συμμετέχετε σε πιο άμεσο ακτιβισμό. Μιλήστε για τους φραγμούς αυτούς και δουλέψτε με τους ακτιβιστές για να περιοριστούν. Δεν είναι όλες οι μορφές ακτιβισμού αποδεκτές και αρεστές σε όλους – να σε συλλαμβάνουν για παρακώλυση σε σφαγείο, για παράδειγμα, θα έχει διαφορετική εξέλιξη αναλόγως τον εκάστοτε ακτιβιστή.
Στην κοινωνία μας που οι μειονότητες δέχονται εντονότερη καταδίωξη από τον νόμο, δεν είναι απίθανο να δούμε για το ίδιο πράγμα έναν ακτιβιστή να εκτίνει ποινή κοινωνικής εργασίας ή να πληρώνει πρόστιμο και ένας άλλος να βρίσκει τον θάνατο. Άτομα με αναπηρία ενδέχεται να μην μπορούν με φυσική παρουσία να συμμετέχουν σε κάποιες μορφές ακτιβισμού και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται και να αισθάνονται ως δεύτερης κατηγορίας ακτιβιστές. Από την άλλη μεριά όσοι είναι πρόθυμοι και έχουν δυνατότητα να βάλουν την ελευθερία και τα σώματα τους στην πρώτη γραμμή και να έρθουν αντιμέτωποι με τις συνέπειες της πολιτικής ανυπακοής δεν θα πρέπει να χλευάζονται ότι κάνουν «κακό στον σκοπό» ή ότι «δίνουν κακό όνομα στον βιγκανισμό».
Ο βιγκανισμός έχει να κάνει με την απελευθέρωση, όχι με το να είσαι συμπαθής ή πολιτικά ορθός, χρειαζόμαστε πολλαπλές τακτικές για να τα καταφέρουμε. Να είμαστε ευγενικοί μεταξύ μας, να αλληλοϋποστηριζόμαστε μεταξύ μας, και να αναγνωρίζουμε ότι δεν είναι όλα τα κομμάτια του ακτιβισμού προσβάσιμα ή εφικτά για όλους τους ακτιβιστές, αυτό δεν μειώνει την αξία της δράσης.
Συστημική αλλαγή – ο σκοπός που επίσης χρησιμοποιείται ως δικαιολογία
Μπορεί να αισθανόμαστε αδύναμοι μπροστά σε ένα διαβρωμένο σύστημα. Υπάρχει η αίσθηση ότι κάποιος δεν μπορεί να κάνει την διαφορά ενάντια σε ένα καταπιεστικό σύστημα που περιθωριοποιεί τις ατομικές φωνές. Το βιομηχανικό λόμπι, η τακτική των ΜΜΕ και οι πολιτιστικοί μηχανισμοί άμυνας κάνουν την υπεράσπιση του συστήματος έναν πολύ σκληρό αγώνα. Αυτός είναι ο λόγος που χρειαζόμαστε συλλογική και θεσμική αλλαγή σε επίπεδο δομών και όχι μόνο ατομικό ή καταναλωτικό.
Τα συστήματα αναζητούν να επηρεάσουν τα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα για να επιφέρουν θετική αλλαγή σε συγκεκριμένα γκρουπ (σε αυτήν την περίπτωση στα μη-ανθρώπινα ζώα) μέσω αλλαγών σε νόμους, πολιτικής, πολιτιστικές πρακτικές, υγεία και εκπαίδευση. Σε αυτό το σενάριο, δεν βασιζόμαστε σε ατομικές προσωπικές επιλογές, αναζητούμε να αμβλύνουμε αυτές τις επιλογές εξαρχής. Πρέπει να βρούμε ποια συστήματα αποτρέπουν τους ανθρώπους από το να εναρμονίζουν την συμπεριφορά τους με τον πυρήνα των αντί-σπισιστικών αξιών τους και χρειάζεται να αλλάξουμε αυτά τα συστήματα.
Μπορεί να διαθέτουμε ανεπαρκώς τους πόρους μας όταν ζητούμε από άτομα να αλλάξουν την διατροφή τους αντί να τους ζητούμε να μας βοηθήσουν να προωθήσουμε την θεσμική αλλαγή. Υπάρχει μεγαλύτερη δημόσια υποστήριξη για θεσμική αλλαγή παρά προθυμία για αλλαγή σε ατομικές συνήθειες. Οι άνθρωποι είναι αμυντικοί και βρίσκουν τις αλλαγές στον τρόπο ζωής τους δύσκολες. Ενώ το κοινό γενικά συμφωνεί ότι η κακοποίηση των ζώων είναι λάθος, το να αλλάξουν την διατροφή τους είναι αποθαρρυντικό και το βλέπουν ως απειροελάχιστη σταγόνα ενώ με την συλλογική δράση αισθάνονται πιο άνετα και ότι έχουν μεγαλύτερη επίδραση. Είναι πιθανόν τα μηνύματα μέσω θεσμών να κάνουν το κοινό να θεωρεί πιο σοβαρό ένα θέμα όσο και την λύση του πιο εφικτή, δεδομένου ότι είναι αρκετά σοβαρό και επείγον ώστε παίρνουμε μέτρα ευρείας κλίμακας.
Αλλαγή μέσα στο υπάρχον σύστημα
Μέσα στην αλλαγή του συστήματος περιλαμβάνονται και οι νόμοι ευημερίας των ζώων, που προσπαθούν να επηρεάζουν τις κυβερνήσεις για την βελτίωση της συμπεριφοράς προς τα ζώα μέσω νομοθέτησης. Άλλες προσπάθειες γίνονται για την αλλαγή των βιομηχανικών κανονισμών και των στάνταρ της ευζωίας των ζώων. Κάποιες πτυχές για την αλλαγή του συστήματος περιλαμβάνουν:
Νομικές αλλαγές
· Κανονισμοί
· Σταδιακή απαγόρευση
Επικέντρωση στο σύστημα παραγωγής ζωικών προϊόντων και υπηρεσιών
· Απευθείας διάσωση των ζώων από την εκμετάλλευση
· Παρεμπόδιση της χρήσης μη ανθρώπινων ζώων
· Κλείσιμο των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν μη ανθρώπινα ζώα
· Αλλαγή ολόκληρου του παραγωγικού συστήματος παρέχοντας εναλλακτικές
Αλλαγή συστήματος για να ωφελεί τους βίγκαν
· Αλλαγή κοινωνικών νορμών μέσω της εκπαίδευσης, υγείας, απαγόρευση διαφημίσεων, ηθικές επιλογές, ασφαλιστικά προνόμια για βίγκαν και άλλες πιέσεις
· Απλοποίηση του συστήματος ηθικής στις υπάρχουσες πολιτιστικές νόρμες
Αυτές οι στρατηγικές μπορεί να περιλαμβάνουν την αύξηση του κόστους για τους εκμεταλλευτές μέχρι να ξεπεράσει το αντιληπτό κέρδος των πράξεων τους. Οι τακτικές μπορεί να είναι οποιαδήποτε μη βίαια μέσα που θα αυξήσουν τα λειτουργικά κόστη χωρίς να προκαλέσουν αρνητική αντίδραση του κοινού. Μέρος αυτής της στρατηγικής είναι η αποκάλυψη της βιαιότητας της βιομηχανίας κατευθείαν στους καταναλωτές. Άλλος τρόπος είναι αυστηροί κανόνες για τους παραγωγούς που θα αυξήσουν τα κόστη για κρέας, αυγά και γαλακτοκομικά. Όσο και να μην αρέσει στους υπερασπιστές η εμπλοκή της κυβέρνησης για την επίλυση προβλημάτων, στην παρούσα κοινωνία, όποιον πονοκέφαλο μπορούμε να προκαλέσουμε στους καπιταλιστές εκμεταλλευτές ζώων είναι μια κίνηση που αξίζει να σκεφτούμε (αλλά μην γελιόμαστε – δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε σε αυτές τις λύσεις μόνο).
Ο βραχυπρόθεσμος στόχος είναι ένα σύστημα που θα αξιοποιήσει αυτούς τους παράγοντες μέσα στο σύστημα υγείας και της περιβαλλοντολογικής επίπτωσης της εκτροφής με σκοπό την σφαγή δισεκατομμυρίων ζώων κάθε χρόνο. Αυτές ονομάζονται «εξωτερικότητες» – το κόστος της οικονομικής δραστηριότητας που δεν συνυπολογίζεται στην τιμή του προϊόντος. Ένα άμεσο βήμα προς αυτόν τον σκοπό θα ήταν η επιβολή σήμανσης των προϊόντων με την επίπτωση που έχουν στα ζώα και στο περιβάλλον από την διαδικασία παραγωγής και διανομής όλων όσων καταναλώνουμε.
Αν ο σκοπός είναι να προκληθεί πλήγμα στις πωλήσεις εταιρειών, τα ατομικά μποϊκοτάζ σπάνια πετυχαίνουν. Αλλά αν ο σκοπός είναι να υπονομευτούν οι εταιρείες που στέκονται εμπόδιο στο κίνημα, υπάρχει μεγαλύτερη περίπτωση το μποϊκοτάζ να δουλέψει μέσω μιας εστιασμένης καμπάνιας. Εστίαση σε συγκεκριμένη εταιρεία ή πωλητή και κάνοντας το κοινό να συμμετέχει στο μποϊκοτάζ μέσω καμπάνιας που ασκεί πίεση.
Τα στοχευμένα μποϊκοτάζ μπορούν να είναι αποτελεσματικά, ιδιαίτερα αν υποστηρίζονται από δράσεις σαμποτάζ, αλλά όταν το μποϊκοτάζ δεν στοχεύει συγκεκριμένο στόχο – προϊόν ή εταιρεία, αλλά γίνεται ενάντια σε μια ολόκληρη βιομηχανία και μιας τεράστιας γκάμας προϊόντων, πολύ απλά δεν δουλεύει.
Αυτές οι πρακτικές οδηγούν τον βιγκανισμό να γίνει το κυρίαρχο ρεύμα. Αλλάζουν το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο οι άνθρωποι ζουν με ένα στο οποίο ο βιγκανισμός θεωρείται πιο θετικός. Το κάνουν εύκολο να είσαι βίγκαν. Αυτό σημαίνει την υπεράσπιση για αλλαγές στο σύστημα υγείας ώστε να ενημερώνουν το κοινό για το πόσο υγιές είναι το βίγκαν φαγητό και να υποστηρίζουν την υιοθέτηση βίγκαν διατροφής. Για τα σχολεία, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πρόγραμμα σπουδών που θα εξετάζει διαφορετικές δεοντολογικές προσεγγίσεις για το πόσο συνδεόμαστε με τα μη ανθρώπινα ζώα.
Τέλος, οι διαφημίσεις της βιομηχανίας εκμετάλλευσης των ζώων είναι και βέβαια προκατειλημμένες και πρέπει να προσπαθήσουμε να απαγορεύσουμε νόμιμα την διαφήμιση ζωικών προϊόντων για λόγους υγείας όπως έγινε και με το κάπνισμα.
Τα μειονεκτήματα σε αυτές τις συστημικές μεταβολές είναι ότι οι στόχοι είναι σταδιακά επιτεύξιμοι, αργοί και εξακολουθούν να διευκολύνουν τον σπισισμό. Ενώ αυτές οι αλλαγές θα έχουν κάποιο αντίκτυπο στα πλάσματα που είναι προς εκμετάλλευση και ενδεχομένως θα μειωθεί ο αριθμός τους, δεν είναι αρκετές για να αλλάξουν τον σπισισμό στην ρίζα του και μάλιστα επικεντρώνονται στους εύπορους ανθρώπους μέσα στον αγώνα αντί στα μη ανθρώπινα θύματα. Η εξωτερική καταμέριση ευθυνών σε κυβερνήσεις και επιχειρήσεις αποδυναμώνει την ατομική δράση που είναι πρόδρομος της συλλογικής συστημικής δράσης, οπότε πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι στις επιταγές για συστημική αλλαγή, η ατομική αλλαγή είναι επίσης απαραίτητη. Οι ενέργειες των κυβερνήσεων και των επιχειρήσεων είναι επίσης οδηγούμενες από την σπισιστική ιδεολογία που δεν θα απελευθερώσει ποτέ τα μη ανθρώπινα ζώα.
Αλλαγή στο ίδιο το σύστημα
Δεν είναι απλώς η πρακτική της ανισότητας αυτή που συμβάλλει στην περιβαλλοντολογική και δια-σπισιστική βία. Είναι η κατασκευή και η εμμονή των ιδεών που συντηρούν αυτές τις ανισότητες. – David Naguib Pellow, Total Liberation
Ο βιγκανισμός, στην αρχική του σύλληψη, δεν ήταν ποτέ απλά και μόνο για τις διατροφικές επιλογές: ήταν μια ριζοσπαστική ακτιβιστική πράξη (στην θεωρία και στην πράξη) μιας επιθυμίας να πράξει με τέτοιο τρόπο όπου να προδιαγράφει μια δια-σπισιστική πολιτική δικαιοσύνη και ολική απελευθέρωση.
Μέσα από αυτήν την στρατηγική, πρέπει να δούμε τον καπιταλισμό ως ένα παράλογο, εκμεταλλευτικό και καταστροφικό σύστημα που βλέπει την πολιτεία ως ένα διεφθαρμένο εργαλείο που η λειτουργία του είναι να προωθήσει τα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα του εταιρικού συστήματος κυριαρχίας και να καταπνίξει τους αντίπαλους του. Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ο σπισιμός δεν είναι παιδί του καπιταλισμού μόνο, απλά απλοποιήθηκε και συστηματοποιήθηκε από αυτόν.
Η ουσία του θέματος είναι, ότι ο καπιταλισμός φέρεται απαίσια στα ζώα. Ενώ πολλοί πολιτισμοί έχουν εξομαλύνει την καταχρηστική τους συμπεριφορά προς τα ζώα, ο καπιταλισμός τους ξεπερνά όλους σε ένταση και συχνότητα.
Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μια ευρεία, κριτική κατανόηση του πως οι διαφορετικές μορφές καταπίεσης συνδέονται, βλέποντας το ανθρώπινο, το μη ανθρώπινο ζώο και την απελευθέρωση της Γης ως ένα ενιαίο σχέδιο και έτσι να προωθήσουμε μια αντικαπιταλιστική πολιτική συμμαχία με άλλα κινήματα δικαιωμάτων, δικαιοσύνης και απελευθερωτικά που μοιράζονται τον κοινό στόχο της διάλυσης του συστήματος της ιεραρχικής κυριαρχίας και την αναδόμηση κοινωνιών μέσω της αποκέντρωσης και του εκδημοκρατισμού.
Αλλαγή στην ιεραρχία των σχέσεων εξουσίας
Απομάκρυνση των άδικων δυνάμεων από την ιεραρχία
· Πίεση για αντικαπιταλιστική και αντί- κεντρική δημοσιονομική πολιτική
· Υπεράσπιση ολικής απελευθέρωσης σε όλους τους τομείς
· Αλληλεγγύη με άλλα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης
Αμοιβαία βοήθεια
· Οικονομία διαμοιρασμού
· Κοινοτικοί κήποι με ελεύθερη πρόσβαση και διευκόλυνση της παροχής φρέσκου φαγητού σε μη προνομιούχες περιοχές
· Στεγαστικές κοινόβιες κοπερατίβες
· Ενδυνάμωση σωματείων και εργατικών δικαιωμάτων
· Κοινοτικά προγράμματα για παροχή βοήθειας σε φτωχούς και / ή άτομα με νοητικά και ψυχικά νοσήματα
· Αναδιαμόρφωση κοινωνιών ώστε να υπάρχει πρόσβαση σε βασικές παροχές όπως βελτιωμένα ΜΜΜ και προσβάσεις σε άτομα με ειδικές ανάγκες
Ένα φοβερό άρθρο του Jonathan Dickstein συζητά την επαναφορά του βιγκανισμού στο κέντρο ως πράξη για τα καταπιεσμένα πλάσματα (δίπλα με άλλα κοινωνικά κινήματα όπως του φεμινισμού, αντί-ρατσιστικά και αντί-ομοφοβικά). Η χρήση της γλώσσας, όσο σχολαστική και να φαίνεται, πρέπει να εξελιχθεί για να εμπεριέχει τους σκοπούς και τις φιλοδοξίες του κινήματος. Ο βιγκανισμός έχει χαρακτηριστεί περισσότερο ως μια φυτική διατροφή και ανώφελα επικεντρώνει το κυρίως μήνυμα του στο lifestyle ή ως φιλοσοφία των ανθρώπων, αντί να επικεντρώνεται στα μη ανθρώπινα ζώα. Αυτό δημιουργεί το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι βίγκαν εκλαμβάνονται ότι ζουν έναν μη βολικό και μπελαλίδικο τρόπο ζωής, αντί για ένα κίνημα με σκοπό να σταματήσει τον σπισισμό από το σύστημα μας με τον ίδιο τρόπο που σκοπεύουμε να σταματήσουμε τον ρατσισμό, την ομοφοβία, τις διακρίσεις στα άτομα με αναπηρία και τον σεξισμό. Ο περισσότερος κόσμος ήδη κατανοεί την έννοια της διάκρισης και ο σπισισμός είναι απλά άλλη μια μορφή διάκρισης.
Το όνομα του, βιγκανισμός, δεν αναφέρεται ούτε στο καταπιεσμένη ομάδα ενδιαφέροντος του ούτε στην αδικία που δέχεται αυτή η ομάδα. Αντιθέτως, αναφέρεται στην ομάδα των ανθρώπων που ζουν και πιο συγκεκριμένα, καταναλώνουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Οριοθετώντας τον βιγκανισμό όχι ως μια καταναλωτική δραστηριότητα, αλλά σε ένα αντί-σπισιστικό ηθικό πλαίσιο, θα φτιάξουμε ένα δρόμο για μια κοινωνία πιο ριζοσπαστική και φιλική προς τα ζώα που δεν θα γίνει πραγματικότητα μόνο μέσω καταναλωτικών επιλογών, όσο δημοφιλής και να είναι. Πρέπει να κοιτάξουμε τις αντί-σπισιστικές δράσεις ως την βασική ηθική γραμμή.
Επιπλέον, όπως δικαίως γράφει και ο Mangus Vinding:
«Ο αντί-σπισισμός υπονοεί τον βιγκανισμό.»
Ο αντί-σπισισμός είναι απαραιτήτως βίγκαν. Ο βιγκανισμός είναι ένας τρόπος ζωής και όχι Ο τρόπος ζωής του αντί-σπισιστή. Ο αντί-σπισισμός υπονοεί τον βιγκανισμό, αλλά ο βιγκανισμός δεν αποκλείει την σπισιστική συμπεριφορά. Ο αντί-σπισισμός υπονοεί επίσης, την αναγνώριση των συνδεδεμένων τύπων καταπίεσης. Αυτό στην συνέχεια υπονοεί καμπάνιες για περιβαλλοντολογική, τροφική και υγειονομική δικαιοσύνη. Οι συνδέσεις είναι ορατές μέσω του αντί-σπισισμού, όχι του βιγκανισμού.
Ο αντί-σπισισμός πρέπει δουλέψει για την διάλυση του συστήματος που επιτρέπει ή προωθεί την εκμετάλλευση των μη ανθρώπινων ζώων – κάτι που απαιτεί συλλογική δράση και πρόκληση του συστήματος που επιτρέπει στην εκμετάλλευση να αναπτύσσεται. Έχουμε πολλά να μάθουμε από άλλα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης για την διαμόρφωση της διαλεκτικής μας για τα ζώα, για να νομιμοποιήσουμε το κίνημα στα μάτια του κοινού και να επιφέρουμε αλλαγές στην κοινωνική συνείδηση.
Στον πυρήνα του, είναι ένας αγώνας ενάντια στην καταπίεση – πρέπει όλοι να δράσουμε αναλόγως.
*όρος που χρησιμοποιείται στο μάρκετινγκ και την μικροοικονομία – Πολλές φορές οι πελάτες δεν κρίνουν τις αξίες και τα κόστη προϊόντος με ακρίβεια ή αντικειμενικότητα. Ενεργούν με βάση εκλαμβανόμενης αξία. π.χ. όταν θεωρούν ότι μια μάρκα είναι πιο αξιόπιστη κλπ και συνεπώς είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τις υψηλότερες τιμές που χρεώνει.
Πηγή: medium.com / από Anti Speciesist Action Collective
Μετάφραση: Τίνα Πετριτσοπούλου
Cover Photo by Simon Matzinger on Unsplash.