Ανεμπόδιστη από κανονισμούς, οδηγούμενη από την απληστία, η αλιεία είναι η μεγαλύτερη απειλή των ωκεανών μας. Πρέπει να λάβουμε δράση.
Τα σημαντικότερα νέα που έχει λάβει ποτέ η ανθρωπότητα είναι: η γενική κατάρρευση της Γης. Η γενική παγκόσμια εκτίμηση για την κατάσταση της φύσης, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα, μας λέει ότι ο πλανήτης έχει μπει σε ένα θανατηφόρο σπιράλ. Με ιδιαίτερη έκπληξη είδαμε ότι η είδηση εμφανίστηκε σε ελάχιστα πρωτοσέλιδα Αγγλικών εφημερίδων. Από όλες τις προκαταλήψεις που έχουν τα μέσα, η βαθύτερη είναι η προκατάληψη ενάντια στην σημαντικότητα. Όσο πιο σημαντικό είναι ένα θέμα, τόσο το λιγότερο συζητείται.
Υπάρχει λόγος για αυτό. Αν είχαμε πλήρη επίγνωση της δεινής κατάστασης που βρισκόμαστε, θα απαιτούσαμε συστημική αλλαγή. Η συστημική αλλαγή είναι ιδιαίτερα απειλητική σε αυτούς που διοικούν τα ΜΜΕ. Οπότε μας αποσπούν την προσοχή με διάφορες φούσκες όπως το βασιλικό μωρό και την τρομερή διαμάχη μεταξύ γειτόνων για μια αυλή. Συχνά μου λένε ότι έχουμε τα ΜΜΕ που μας αξίζουν. Όχι δεν ισχύει. Έχουμε τα ΜΜΕ που οι δισεκατομμυριούχοι ιδιοκτήτες τους απαιτούν.
Αυτό σημαίνει ότι το πρώτιστο καθήκον ενός δημοσιογράφου είναι να καλύψει παραμελημένα θέματα. Οπότε θέλω να σας επιστήσω την προσοχή στο 70% του πλανήτη που ακόμη και στην νέα αναφορά είχε ελάχιστη κάλυψη: τις θάλασσες. Εδώ, η ζωή καταρρέει ακόμη πιο γρήγορα από την ζωή στην ξηρά. Ο κυριότερος λόγος, η αναφορά για την βιοποικιλότητα του ΟΗΕ καταστεί ξεκάθαρο ότι, δεν είναι το πλαστικό. Δεν είναι η ρύπανση, δεν είναι η κλιματική κατάρρευση, αλλά ούτε η αύξηση οξύτητας των ωκεανών. Είναι το ψάρεμα. Γιατί τα εμπορικά αλιευτικά είναι ο κυριότερος λόγος και είναι αυτός για τον οποίο μιλάμε λιγότερο. Το BBC πρόσφατα στην σειρά Blue Planet Live, απέφυγε προσεχτικά την οποιαδήποτε σύγκρουση με τα ισχυρά συμφέροντα, έγινε η επιτομή της επιφυλακτικότητας. Δεν έγινε η παραμικρή μνεία στα ορυκτά καύσιμα ή στις βιομηχανίες πλαστικών – και μόνο μια αμυδρή αναφορά στην βιομηχανία της αλιείας, η οποία προστατεύεται από έναν συνδυασμό μιας κτηνώδους ισχύος και μιας βουκολικής φαντασίας.
Όταν ακούς την λέξη ψαράς, τι εικόνα σου έρχεται στο μυαλό; Κάποιος που μοιάζει με τον Captain Birdseye: λευκό μούσι, σπινθηροβόλα μάτια, να κάθεται σε ένα μικρό κόκκινο βαρκάκι που κυλάει όμορφα στην λαμπιρίζουσα θάλασσα; Αν ναι, η εικόνα σου για την βιομηχανία χρειάζεται ενημέρωση. Μια έρευνα της Greenpeace πέρυσι αποκάλυψε ότι το 29% της Αγγλικής αλιείας είναι ιδιοκτησίας 5 οικογενειών, όλες από τις οποίες είναι στην λίστα των πλουσιοτέρων ανθρώπων των Sunday Times. Μια μόνο Ολλανδική πολυεθνική, που λειτουργεί με τεράστιο αλιευτικό, κατέχει το 24% του υπόλοιπου Αγγλικού ποσοστού. Τα μικρότερα καράβια – μικρότερα των 10 μέτρων – είναι το 79% του στόλου, αλλά κατέχουν μόνο το 2% του αλιεύματος.
Το ίδιο ισχύει παγκοσμίως: τεράστια καράβια από πλούσια κράτη σαρώνουν τα ψάρια που βρίσκονται γύρω από φτωχά κράτη, στερώντας σε εκατομμύρια την κύρια πηγή τους σε πρωτεΐνη, ενώ παράλληλα σκοτώνουν καρχαρίες τόνους, χελώνες, άλμπατρος, δελφίνια και όλη την υπόλοιπη ζωή στις θάλασσες. Η υπεράκτια ιχθυοκαλλιέργεια έχει ακόμη μεγαλύτερη επίπτωση, καθώς ψάρια και γαρίδες ταΐζονται με ολόκληρα θαλάσσια οικοσυστήματα: τράτες που αδιακρίτως σκάβουν σαρώνοντας τα πάντα στον βυθό και τα πολτοποιούν σε τροφή για ψάρια.
Οι βαθιές θάλασσες – με άλλα λόγια, οι ωκεανοί πέρα τα 200 μίλια των κρατικών ορίων – είναι ένα άνομο βασίλειο. Εδώ τα αλιευτικά απλώνουν δίχτυα με αγκίστρια μέχρι και 75 μίλια μακριά (120χλμ), που σαρώνουν την θάλασσα από θηρευτές και οποιοδήποτε άλλο ζώο συναντήσουν. Αλλά ακόμη και τα αλιευτικά που δρουν πιο ρηχά είναι εξίσου καταστροφικά, σε συνδυασμό και με την καταστροφική αποτυχία να εφαρμοστούν οι ήδη ελαστικοί κανόνες
Για κάποια χρόνια, ο πληθυσμός των μπακαλιάρων και των σκουμπριών γύρω από την Αγγλία είχε αρχίσει να ανακάμπτει. Μας είπαν ότι μπορούσαμε να τα τρώμε και πάλι με καθαρή συνείδηση. Και τα δύο τώρα έχουν αποδεκατιστεί. Οι νεαροί μπακαλιάροι παράνομα πετιούνται στην θάλασσα (λόγω απαγόρευσης ψαρέματος των συγκεκριμένων ψαριών) με βιομηχανικό ρυθμό, με αποτέλεσμα το νόμιμο αλίευμα στις Βρετανικές ακτές κατά πάσα πιθανότητα υπερβαίνει το ένα τρίτο. Το σκουμπρί σε αυτά τα νερά χάρη στην ελάχιστα ελεγχόμενη άπληστη πρακτική της αλιείας, έχασε το οικολογικό του σήμα πριν από λίγες εβδομάδες.
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι το 36% των Βρετανικών θαλασσών «φυλάσσεται σαν θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή». Αλλά αυτή η προστασία δεν είναι τίποτα παραπάνω από γραμμές σε χάρτη. Η εμπορική αλίευση εξαιρείται μόνο στο 0,1% αυτών των υποτιθέμενων καταφυγίων. Μια πρόσφατη μελέτη στην Science journal ανακάλυψε ότι η ένταση του χτενίσματος Ευρωπαϊκών προστατευόμενων περιοχών είναι υψηλότερη από τις μη προστατευμένες περιοχές. Αυτές οι προστατευμένες περιοχές είναι μια απόλυτη φάρσα: ο μοναδικός σκοπός τους είναι να κάνουν τον κόσμο να πιστεύει ότι κάτι γίνεται.
Αυτό που κάνει την κατάσταση τόσο απελπιστική είναι το γεγονός ότι οι κανονισμοί στην βιομηχανία της αλιείας είναι φτηνοί και εύκολοι. Αν το εμπορικό ψάρεμα απαγορευόταν από μεγάλες περιοχές της θάλασσας, η συνολική αλίευση θα ήταν παραδόξως αυξημένη εξαιτίας αυτού που οι βιολόγοι αποκαλούν δευτερογενείς επίπτωση. Τα ψάρια και τα οστρακοειδή αναπαράγονται και μεγαλώνουν σε σταθερά σημεία και μετά εξαπλώνονται στα γύρω νερά. Όπου οι θάλασσες προστατεύονται σε άλλα μέρη του κόσμου, οι αλίευση αυξάνεται δραματικά. Όπως δείχνει και μια μελέτη στην PLOS Biology, ακόμη και αν το ψάρεμα απαγορευόταν ολοκληρωτικά στις μεγάλες θάλασσες – όπως θα έπρεπε – η παγκόσμια αλίευση θα αυξάνονταν, καθώς οι πληθυσμοί που θα έχουν πια μεγαλώσει θα μετανάστευαν σε εθνικά ύδατα.
Ούτε είναι δύσκολο να επιβληθούν οι κανόνες. Όπως έχει δείξει το World Wide Fund for Nature, ο εξοπλισμός με σύστημα παρακολούθησης όλων των σκαφών άνω των 10 μέτρων που ψαρεύουν στο Η.Β. θα κόστιζε μόνο 5 εκατομμύρια λίρες. Κάμερες και αισθητήρες θα κατέγραφαν τι πιάνει το καράβι και που, καθιστώντας αδύνατον το παράνομο ψάρεμα. Αλλά η τοποθέτηση αυτού του εξοπλισμού δεν είναι υποχρεωτική. Με άλλα λόγια, είναι υποχρεωτική η συμμόρφωση με τον νόμο για να αποτραπεί το πέταμα, της επιπλέον από το όριο αλίευσης όπως και η αλιεία σε απαγορευμένες ζώνες, αλλά είναι εθελοντική η τοποθέτηση του κατάλληλου εξοπλισμού που θα καταγράφει αν υπακούς αυτόν τον νόμο. Με δεδομένο, τα τεράστια κέρδη από αυτές τις περικοπές, αποτελεί έκπληξη ότι αυτή η βιομηχανία οδηγεί τους πληθυσμούς των ψαριών – και τα συστήματα που υποστηρίζουν- σε κατάρρευση;
Δεν υπάρχουν ψάρια ή οστρακοειδή που να μπορούμε να καταναλώσουμε με ασφάλεια. Πρόσφατα σκάνδαλα καταδεικνύουν ότι ακόμη και η σήμανση του συμβουλίου Marine Stewardship, που υποτίθεται ότι μας εξασφαλίζει για τα ψάρια που αγοράζουμε, δεν αποτελεί πλέον εγγύηση ασφαλούς πρακτικής. Για παράδειγμα, το συμβούλιο βεβαίωσε ότι τα αλιευτικά τόνου στα οποία παγιδεύονται υπό εξαφάνιση καρχαρίες και σε Βρετανικά ύδατα, ενέκρινε τα χτένια που σαρώνουν τον βυθό.
Μέχρι να τεθούν κανονισμοί και περιορισμοί στο ψάρεμα, δεν πρέπει να έχει την συγκατάθεσή μας. Και βέβαια να προσέχετε τις πλαστικές σακούλες, αλλά αν πραγματικά θέλετε να κάνετε την διαφορά, σταματήστε να τρώτε ψάρι.
Πηγή: The Guardian – Το άρθρο θα το βρείτε και στο προσωπικό blog του George Monbiot με τίτλο Net Curtains εδώ.
Μετάφραση: Τίνα Πετριτσοπούλου
Στοιχεία σχετικά με την αλιεία και τις ιχθυοκαλλιέργειες στην Ελλάδα
Δεδομένα συνολικής παραγωγής αλιείας + ιχθυοκαλλιέργειας
Παγκοσμίως 2016: 200 εκατομμύρια τόνοι. – 110 εκατομμύρια τόνοι ιχθυοκαλλιέργεια – 90 εκατομμύρια τόνοι αλιεία.
Ευρώπη 2016: 5.2 εκατομμύρια τόνοι. – 1.3 εκατομμύρια τόνοι ιχθυοκαλλιέργεια – 3.9 εκατομμύρια τόνοι αλιεία.
Ελλάδα 2014: 226.000 τόνοι – 118.000 τόνοι ιχθυοκαλλιέργεια – 108.000 τόνοι αλιεία.
Ιχθυοκαλλιέργεια
Ευρώπη
2016 Σημαντικότερα κράτη (Ισπανία, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα)
2016 Κύρια είδη που παράγονται στην Ευρώπη – όγκοι:
(Μύδια 36%, πέστροφα 15%, σολομός 14%, συναγρίδα 6% λαβράκι 6%)
Ελλάδα
Όγκοι το 2014: 118.000 τόνοι (αύξηση 43% από το 2013)
Αξία το 2014: 613 εκατομμύρια € (αύξηση 40% από το 2013)
Κατανομή
Mεγέθη 2014 της εθνικής παραγωγής ιχθυοκαλλιέργειας (Συναγρίδα 46%, λαβράκι 30%, μύδια 20%, πέστροφα 4%), αξία (Συναγρίδα 55%, λαβράκι 40%, πέστροφα 3%, μύδια 2%).
Το έτος 2016 παρήχθησαν 42.557 τόνοι λαβράκι, με μία αύξηση της τάξης του 20% συγκριτικά με το 2015. Το λαβράκι προκάλεσε μια ανάπτυξη της συνολικής αξίας που έφτασε τα 235 εκατομμύρια €. Η παραγωγή της συναγρίδας το 2016 έφτασε τους 49.265 τόνους.
Επιχειρήσεις ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελλάδα
2014 Σύνολο:
248 επιχειρήσεις
Προσωπικό που ασχολείται με ιχθυοκαλλιέργειες το 2014: 5.129, το 83% είναι αρσενικού γένους
Κατανάλωση
Κατά κεφαλήν κατανάλωση ψαριού, 2017: 17,3 kg
Συνολική δαπάνη των οικογενειών, 2017: 1,2 εκατομμύρια €
Μέση κατά κεφαλήν δαπάνη: 118 € (Αύξηση της τάξης του 1,7% από το 2016)