Ο παγκόσμιος αριθμός των μη ανθρώπινων ζώων που εκτρέφονται και σφάζονται ετησίως αυξάνεται (στοιχεία UN FAO) παρά την ταυτόχρονη αύξηση του βιγκανισμού στον δυτικό κόσμο. Ας αποκαλέσουμε αυτό το γεγονός ως το παράδοξο του βιγκανισμού.
Ένα παράδειγμα αυτού του παράδοξου βλέπουμε στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου όπου ο αριθμός των βίγκαν μεταξύ 2014 και 2019 αυξήθηκε από 150.000 (0,25% του πληθυσμού) σε 600.000 (1,16% του πληθυσμού) σύμφωνα με την The Vegan Society, ενώ παράλληλα σχεδόν 28.8 εκατομμύρια ζώα φάρμας θανατώθηκαν για κρέας μόνο το 2019 με αύξηση 5,4% μέσα σε δύο χρόνια, όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία (Parnaby, 2020).
Κοιτώντας την βιβλιογραφία, υπολογίζεται ότι πριν από 10 χρόνια ο αριθμός των χορτοφάγων παγκοσμίως ήταν 1.5 δισεκατομμύριο, από τους οποίους μόνο τα 75 εκατομμύρια ήταν χορτοφάγοι από επιλογή, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπόλοιποι θα έτρωγαν κρέας μόλις είχαν την οικονομική δυνατότητα (Leahy et al., 2010). Μια πιο πρόσφατη εκτίμηση είναι ότι οι άνθρωποι που ακολουθούν μια χορτοφαγική διατροφή δεν είναι περισσότεροι από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, με περιθώριο ενός μίνιμουμ περίπου στο 5% (Nezlek and Forestell, 2019). Κι αυτοί οι αριθμοί αφορούν τους χορτοφάγους (vegetarians), όχι τους βίγκαν.
Εξ’ όσων γνωρίζω, παρόμοια παγκόσμια εκτίμηση για τους vegan δεν υπάρχει μέχρι στιγμής στην βιβλιογραφία και οι λίγες δημοσιεύσεις που εντόπισα σχετικά με το βιγκανισμό, εστιάζουν αποκλειστικά στην βίγκαν διατροφή ή / και διεξάγονται σε τοπική κλίμακα (FCN expert report, 2018; Muller, 2020). Αυτό το γεγονός από μόνο του, δείχνει την επιτακτική ανάγκη διεξαγωγής μιας εμπεριστατωμένης έρευνας σχετικά με το βιγκαν / αντισπισιστικό κίνημα και της (αν) αποτελεσματικότητας της υπεράσπισης των μη ανθρώπινων ζώων.
Ωστόσο, χρησιμοποιούνται πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μη ανθρώπινων ζώων, ως μέσον ακτιβισμού σε παγκόσμιο επίπεδο (όπως προσέγγιση στον δρόμο, ενημερότητα μέσω των social media, κατάληψη σφαγείων, το κίνημα animal save movement, πορείες, προβολές ντοκιμαντέρ, άμεσες δράσεις απελευθέρωσης ζώων, ενημέρωση μέσω ιστοσελίδων, ομιλίες και think tanks σε φεστιβάλ, καμπάνιες με αφίσες, κ.λπ.) και όλες αυτές οι δράσεις αναπαράγονται καθημερινά μέσω των κοινωνικών δικτύων. Παρόλ’ αυτά, οι υπερασπιστές των μη ανθρώπινων ζώων αποτυγχάνουν στην επίτευξη του σκοπού τους, δηλαδή τον τερματισμό της εκμετάλλευσης των ζώων και την απελευθέρωσή τους μια για πάντα.
Η πλειονότητα των μη ανθρώπινων ζώων που εξάγονται ζωντανά ΔΕΝ πάνε στην Ασία
Μια από τις κύριες αιτίες αυτής της αποτυχίας έχει τις ρίζες της στον καπιταλισμό και τον υπερπληθυσμό του πλανήτη όπως έχω ήδη εξηγήσει σε ένα άλλο άρθρο μου, που έγραψα πριν 2 χρόνια, καθώς ένας μεγάλος αριθμός ζώων από αυτά που εκτρέφονται στις δυτικές χώρες, εξάγονται ζωντανά στην Ασία και Αφρική όπου το ποσοστό της γεννητικότητας των ανθρώπων είναι ακόμη υψηλό. Με άλλα λόγια, η αγορά έχει ήδη δημιουργήσει ένα νέο αγοραστικό κοινό προκειμένου να αναπληρώσει το κενό που σιγά σιγά δημιουργείται στις δυτικές χώρες του κόσμου. Για παράδειγμα, η Μέση Ανατολή θεωρείται μια περιοχή κλειδί στην εξαγωγή ζώων εξαιτίας του ότι έχει υπάρξει μεγάλος εισαγωγέας προβάτων από την εποχή που ξεκίνησε η καταγραφή αρχείων την δεκαετία του ’60 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας. Το 2017 η Σαουδική Αραβία εισήγαγε 5.8 εκατομμύρια πρόβατα, το Κουβέιτ 1.3εκατομμύριο, το Κατάρ 590.000, η Ιορδανία 400.000 και το Ομάν 400.000. Επιπλέον η Ολλανδία εξήγαγε 4εκατομμύρια κοτόπουλα στην Ταϊλάνδη και 1 εκατομμύριο στην Ουγκάντα την ίδια χρονιά. Γενικότερα, οι αριθμοί των υπόλοιπων εκτρεφόμενων ζώων (όπως γουρούνια, αγελάδες και κατσίκες) που εξάγονται έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 50 χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) χωρίς να υπάρχουν σημάδια ύφεσης (Levitt, 2020).
Την ίδια στιγμή όμως, τα νούμερα δείχνουν ένα υψηλό ποσοστό στα ζώα που εξάγονται από δυτικές χώρες στις υπόλοιπες δυτικές χώρες. Η πλειονότητα των ζώων που εξήγαγε η Γαλλία το 2017 πήγε στην Ιταλία (980.000) και στην Ισπανία (490.000). Οι Ευρωπαϊκές χώρες κυριαρχούν στο εμπόριο των ζωντανών κοτόπουλων, με την Ολλανδία και την Γερμανία να είναι υπεύθυνες για την εξαγωγή 700 εκατομμυρίων κοτόπουλων το 2017, ενώ ένα μεγάλο μέρος αυτών των εξαγωγών είναι αναμεταξύ τους (!). Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών σε γουρούνια από την Δανία και την Ολλανδία είναι σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Το 2017 το Ηνωμένο Βασίλειο εισήγαγε 16 εκατομμύρια κοτόπουλα από την Ολλανδία μαζί με 500.000 άλλα ζώα εκτροφής, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γουρούνια από την Ιρλανδία. Οι αριθμοί για την Αμερική δε, αφορούν γουρούνια από τον Καναδά και αγελάδες από το Μεξικό (Levitt, 2020).
Αυτά τα νούμερα ενισχύουν το παράδοξο του βιγκανισμού. Και ναι, ο βιγκανισμός έχει χάσει την πολιτική του ταυτότητα και έχει δυστυχώς εκφυλιστεί από την πλειοψηφία των “διάσημων” ακτιβιστών σε απλώς ένα lifestyle, εστιάζοντας κυρίως στην διατροφή – και γενικά σε ένα καταναλωτικό μοντέλο (ρούχα, καλλυντικά κλπ) αλλά και πάλι, αυτό δεν εξηγεί αυτά τα νούμερα.
Τι είναι αυτό λοιπόν που το κίνημα των δικαιωμάτων των ζώων αποτυγχάνει να δει; Γιατί συνεχώς απογοητεύουμε τα μη ανθρώπινα ζώα; Γιατί η υπεράσπιση μας είναι μη αποτελεσματική και τι στο καλό γιορτάζουμε κάθε φορά που μια γαλακτοβιομηχανία κλείνει και κάθε φορά που διαβάζουμε για την αύξηση των βίγκαν;
Το πρόβλημα των επιδοτήσεων στους κτηνοτρόφους
Είναι γνωστό πως οι κυβερνήσεις επιδοτούν τους κτηνοτρόφους και συχνά ακούμε για κτηνοτρόφους να χύνουν το πλεόνασμα γάλακτος…οπότε σίγουρα ένας λόγος της αποτυχίας είναι η μη πολτική υπόσταση του κινήματος – γιατί αλλάζοντας έναν άνθρωπο την φορά, δεν πετυχαίνεις τίποτα εφόσον το σύστημα συνεχίζει να στηρίζει την εκμετάλλευση των μη ανθρώπινων ζώων. Γιατί αν δεν μετατοπίσουμε το επίκεντρο της προσοχής από τα άτομα στις κυβερνήσεις και τα ιδρύματα (παγκόσμιοι και εθνικοί φορείς, υπουργεία κλπ.) ποτέ δεν θα πετύχουμε τίποτα. Κι αυτό, για να γίνει πιο κατανοητό, είναι σα να νομίζουμε πως στειρώνοντας αδέσποτα ζώα κάποτε θα επιλυθεί το πρόβλημα των αδέσποτων…χωρίς να υπάρχει παράλληλα εφαρμογή του νόμου ή ακόμη χειρότερα ούτε καν σωστός νόμος για να εφαρμοστεί – ώστε να πάψουν να εγκαταλείπουν κατοικίδια οι άνθρωποι / να πάψουν να αγοράζουν από εκτροφείς και pet shops. Για κάθε ένα ζώο που στειρώνει κάποιος, ένας άλλος παρατά μια σακούλα με νεογέννητα στα σκουπίδια. Για κάθε νέο βίγκαν λοιπόν που πέτυχε ο τάδε ακτιβιστής την μετάβασή του – γεννιούνται πολλοί περισσότεροι μη βίγκαν σε μια χώρα όπου ο βιγκανισμός δεν υφίσταται καν σαν έννοια (αφού δεν έχουν καν πρόσβαση σε καθαρό νερό, ποιος βιγκανισμός;). Και για κάθε νέο βίγκαν που θα πάψει να αγοράζει ζωικό γάλα, και θα το γυρίσει σε φυτικό, υπάρχει η κυβέρνηση να επιδοτεί τους κτηνοτρόφους ώστε να καλύπτεται η χασούρα – αντί να τους βοηθήσει να κάνουν μια μετάβαση σε παραγωγή φυτικού γάλακτος ή στην γεωργία (όπως ο εν λόγω κύριος – το ντοκιμαντέρ εχει ελληνικούς υπότιτλους), κάτι που κάνει με φοβερή επιτυχία η οργάνωση Refarm’d που βοηθά τους κτηνοτρόφους να μετατρέψουν σε farm sanctuary τις μονάδες τους και να βιοπορίζονται στο εξής παράγοντας βιολογικό γάλα βρώμης το οποίο πουλάνε σε επαναχρησιμοποιούμενα γυάλινα μπουκάλια. Και σας πληροφορώ πως οι κτηνοτρόφοι που πλησιάζουν την οργάνωση αυτή και ζητούν την βοήθειά τους, είναι πάρα πολλοί. Γιατί όμως πάντα μια ιδιωτική πρωτοβουλία επιτελεί το έργο που θα έπρεπε να επιτελούν οι κυβερνήσεις (ρητορική ερώτηση)
Όλα αυτά πάντως, δεν είναι αρκετά για να με κάνουν να πάψω να αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως βίγκαν, μήπως εντέλει δεν είναι βίγκαν (μόλις προχτές γνώρισα κάποιον που δηλώνει βίγκαν ενώ καταναλώνει προϊόντα μέλισσας). Η λογική μου δεν μου επιτρέπει να σκεφτώ κάποιο άλλο σενάριο.
Υ.Γ: Aς μην ξεχνάμε πώς πάρα πολλοί βίγκαν στηρίζουν εταιρείες μη βίγκαν, οπότε δεν υπάρχει καμία χασούρα. Η ΔΕΛΤΑ, ο Ολυμπος…δεν χάνουν πια πελάτες. Παράγουν φυτικό γάλα για να μην τους χάσουν. Τα χρήματα των βίγκαν πάνε σε αυτούς που τα επενδύουν κατά 90% στην διαιώνιση της εκμετάλλευσης των μη ανθρώπινων ζώων. Ο ίδιος ο CEO των Burger king έχει δηλώσει πώς όταν βγήκε το βίγκαν μπέργκερ, δεν μειώθηκαν οι πωλήσεις των μη βίγκαν. Αντιθέτων, αυξήθηκαν.
Ας είναι όλα αυτά τροφή για σκέψη…
Ελίζα Δημητρά
(Ευχαριστώ πολύ την Τίνα Πετριτσοπούλου για την μετάφραση του άρθρου μου από τα Αγγλικά)
Πηγές
Federal Commission for Nutrition (FCN). Vegan diets: review of nutritional benefits and risks. (2018).
Expert report of the FCN. Bern: Federal Food Safety and Veterinary Office.
Leahy, E., Lyons, S. & Tol, R.S.J. (2010). An Estimate of the number of Vegetarians in the World. ESRI working paper 340.
Levitt, T. (2020). Two billion and rising: the global trade in live animals in eight charts. The Guardian.
Muller, P. (2020). Vegan Diet in Young Children. Nestle Nutrition Institute workshop series, 93, 103–110.
Nezlek, J. B. & Forestell, C.A. (2019). Vegeterianism as a social identity. Current opinion if food science, 33, 45-51.
Parnaby, L. (2019). UK slaughterhouses killing more animals despite growth of veganism. Chronicle.