Η προσωπική βιωσιμότητα στα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης είναι τεράστιας σημασίας ωστόσο συνήθως, δυστυχώς, την συνειδητοποιούμε μόνο αφού «κρασάρουμε», δηλαδή όταν πια είναι αργά.
Για να μπορούμε να είμαστε αποδοτικοί στον χώρο της προσφοράς και της υπεράσπισης άλλων, πρέπει πρώτα να φροντίζουμε τον εαυτό μας, δηλαδή να καλύπτεται μια λίστα απαραίτητων και επαρκών συνθηκών για την βιώσιμη συμμετοχή μας στο εκάστοτε κίνημα του οποίου θέλουμε να είμαστε μέρος.
Το «κρασάρισμα» είναι το λεγόμενο Burn out, αν και στον χώρο του ακτιβισμού, της προσφοράς και του εθελοντισμού, αυτό που συνηθέστερα παθαίνει ο κόσμος λέγεται Compassion Fatigue. Χωρίς αυτό να αποκλείει το ενδεχόμενο να υποφέρει κι από τα δύο κάποιος…
Αν είστε στον χώρο του ακτιβισμού και αισθάνεστε εξουθένωση / κόπωση, βρίσκεστε στο επίκεντρο μιας κατάστασης κρίσης ή προσπαθείτε να βοηθήσετε κάποιον σε τέτοια κατάσταση, ένας ιστότοπος στα Αγγλικά που μπορεί να σας βοηθήσει κι αποτελεί καλό σημείο εκκίνησης, είναι ο ακόλουθος: Activist trauma που αποτελεί πρωτοβουλία πολιτικών αντικαπιταλιστών ακτιβιστών.
Compassion / Empathy Fatigue vs Burn out
Compassion Fatigue είναι η κόπωση από συμπόνια και προέρχεται από τη συνεχή αντιμετώπιση του τραύματος των άλλων, ενώ το Burn Out είναι η εξουθένωση και προκύπτει από παρατεταμένο, μη διαχειριζόμενο άγχος.
Compassion / Empathy Fatigue
Η κόπωση από συμπόνια αφορά στην συναισθηματική, σωματική και πνευματική δυσφορία που εμφανίζεται σε άτομα που εκτίθενται στην ταλαιπωρία ή στο τραύμα άλλων συναισθανόμενων όντων, ανθρώπινων και μη ανθρώπινων ζώων. Μπορεί να προκύψει από το άμεσο βίωμα του τραύματος ενός αγαπημένου προσώπου ή ακόμα και από την απλή γνώση του τραύματος.
Παρατηρείται συνήθως σε άτομα που περνούν το χρόνο τους βοηθώντας άλλους, όπως κοινωνικούς λειτουργούς και άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά μπορεί να επηρεάσει κι οποιονδήποτε νοιάζεται ή αφιερώνει χρόνο σε αυτούς που είναι αγχωμένοι ή υποφέρουν, όπως επίσης μπορεί να επηρεάσει διασώστες αδέσποτων ζώων, διασώστες και φροντιστές άγριων ζώων, περιβαλλοντολόγους που οργανώνουν καθαρισμούς παραλιών, δάσών κ.ο.κ.
Είναι γνωστό στην κλινική έρευνα κι ως δευτερογενές τραύμα (secondary trauma) ή αναπληρωματικό τραύμα (vicarious trauma). Κόπωση από συμπόνια έχει παρατηρηθεί σε παιδιά ή εφήβους που έχουν άρρωστο ή κακοποιημένο γονέα, ή σε άτομα με ιστορικό τραύματος ή διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) ή και σύνθετη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (cPTSD).
Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένοι γιατροί πιστεύουν ότι ένας καταλληλότερος όρος για την κόπωση από συμπόνια είναι η κόπωση από ενσυναίσθηση. Ενώ η συμπόνια επιτρέπει στους ανθρώπους να κατανοήσουν πώς μπορεί να αισθάνονται οι άλλοι, η ενσυναίσθηση είναι όταν οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να αισθανθούν και να βιώσουν τα συναισθήματα των άλλων.
Σχετική ανάρτηση που αναλύει ακριβώς γιατί ο όρος ενσυναίσθηση όσον αφορά την εν λόγω κόπωση είναι πιο σωστός, εδώ.
+Μια επιστημονική δημοσίευση του 2019 με τίτλο Contesting the term ‘compassion fatigue’: Integrating findings from social neuroscience and self-care research που θεωρεί ότι η διαταραχή κόπωσης από ενσυναίσθηση είναι πιο σωστός όρος και πολύ σημαντικό να γίνει η διάκριση καθότι η συμπόνια είναι βασικά μέρος της στρατηγικής ρύθμισης συναισθημάτων που πρότεινεται για να αντιμετωπιστεί μία τέτοια κατάσταση.
Σύμφωνα με το Mental Health America, ένα υψηλό επίπεδο ενσυναίσθησης είναι καλό, αλλά η υπερβολική ποσότητα μπορεί να είναι συναισθηματικά εξουθενωτική. Όταν οι άνθρωποι ξοδεύουν τόσο μεγάλο μέρος της συναισθηματικής τους δύναμης σε σχέση με τις ανησυχίες των άλλων, μπορούν να ξεχάσουν να φροντίσουν τον εαυτό τους. Εν κατακλείδι:
H ενσυναίσθηση είναι έμφυτη, ενώ η συμπόνια διδάσκεται. Πιο εκλαϊκευμένα, empath γεννιέσαι, δεν γίνεσαι.
Όσοι είναι empaths (δυστυχώς δεν υπάρχει στα Ελληνικά μετάφραση για αυτή την ορολογία), δεν μπορούν να πάψουν να είναι. Είναι σαν μια έξτρα αίσθηση με την οποία γεννήθηκαν.
Συμπτώματα Κόπωσης από ενσυναίσθηση
Όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα τραύματος και στρες, είναι λογικό τελικά να εξαντληθούν συναισθηματικά. Η διαχείριση των πόνων και των συναισθημάτων των άλλων για πάρα πολύ καιρό μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μειωμένη ικανότητα συμπόνιας ή ενσυναίσθησης. Άλλα κοινά σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα της κόπωσης από συμπόνια περιλαμβάνουν:
-Συναισθηματικό μούδιασμα
-Απελπισία
-Ευερεθιστότητα ή θυμός
-Ψυχική και σωματική εξάντληση
-Αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης από τις σκέψεις ή το σώμα κάποιου)
-Αποσύνδεση από τους άλλους
-Πονοκέφαλοι
-Μυϊκοί πόνοι
-Πεπτικά προβλήματα
-Προβλήματα ύπνου
-Καρδιακά προβλήματα
Burnout
Το Burnout μεταφράζεται ως εξουθένωση ορίζεται ως μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και πνευματικής εξάντλησης λόγω χρόνιου στρες. Ενώ η κόπωση από συμπόνια επηρεάζει τους ανθρώπους που εκτίθενται συνεχώς σε τραύματα άλλων, η (συνήθως επαγγελματική) εξουθένωση πηγάζει από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του αδιαχείριστου στρες. Η εξουθένωση των φροντιστών είναι κοινή μεταξύ των ανθρώπων που φροντίζουν άλλους, όπως οι μητέρες και οι θεραπευτές. Η εξουθένωση μπορεί επίσης να είναι σύμπτωμα διαχείρισης χρόνιων καταστάσεων ψυχικής υγείας, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η εξουθένωση χαρακτηρίζεται από τρία συμπτώματα:
- Αισθήματα εξάντλησης ή εξάντλησης ενέργειας
- Μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα
- Αυξημένη ψυχική απόσταση από την επαγγελματική ζωή ή συναισθήματα αρνητισμού ή κυνισμού που σχετίζονται με την επαγγελματική ζωή
Συμπτώματα Εξουθένωσης:
-Ανησυχία
-Στρες
-Αμνησία
-Δυσκολία εστίασης
-Κούραση
-Απελπισία
-Διαταραχές της όρεξης
-Υπερβολικός ύπνος
-Απώλεια μαλλιών
-Έλλειψη κινήτρου
-Κακή απόδοση
-Αποστασιοποίηση από αγαπημένα πρόσωπα και χόμπι
Τρόποι αντιμετώπισης
–Θέσπιση ξεκάθαρων ορίων
Αυτό μπορεί να είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις, αλλά αφιερώνοντας χρόνο για να καταλάβεις τι σε αδειάζει, μπορείς να πετύχεις την προστασία της ευημερίας σου.
Ξεκινώντας, αναγνωρίζουμε αν υπάρχουν συγκεκριμένα άτομα, μέρη ή καταστάσεις στη ζωή μας που μας κατακλύζουν, μας αδειάζουν και έχουμε καταλάβει ότι είναι τοξικά για εμάς.
Εάν υποφέρουμε από κόπωση συμπόνιας / ενσυναίσθησης, καλό είναι να θυμόμαμστε ότι ενσυναίσθηση σημαίνει να αισθάνομαι ΜΕ κάποιον, ΌΧΙ ΓΙΑ αυτόν. Είναι εντάξει λοιπόν να πούμε: «Ακούγεται σαν να πονάς / υποφέρεις και θέλω πραγματικά να είμαι εκεί για σένα. Όμως αυτή τη στιγμή, αισθάνομαι επίσης λίγο συγκλονισμένη/ος/ο (overwhelmed), οπότε προσπαθώ να φροντίσω και τον εαυτό μου.»
Όσον αφορά στην εξουθένωση, δημιουργούμε σαφή όρια σχετικά με το με τι νιώθουμε άνετα στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο, ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα οτιδήποτε συμβάλλει στο υποκείμενο άγχος μας.
Τα όρια μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν τη δημιουργία ρεαλιστικών στόχων, την ιεράρχηση όσων είναι πιο σημαντικά για εμάς και το να λέμε όχι σε αιτήματα που διακινδυνεύουν την ψυχική υγεία μας.
-Αυτό-φροντίδα
Αυτοφροντίδα σημαίνει διατήρηση ή βελτίωση της υγείας μας – κάτι που είναι ακόμα πιο σημαντικό όταν αισθανόμαστε συναισθηματικά εξαντλημένοι. Η καθιέρωση μιας καλής ρουτίνας αυτοφροντίδας περιλαμβάνει μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, επαρκή ύπνο και τακτική άσκηση. Σημαίνει επίσης να βρίσκουμε χρόνο μέσα στην ημέρα για πράγματα που μας φέρνουν χαρά. Αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό όσο το να ακούμε μουσική, να ζωγραφίσουμε ή να ψήσουμε ένα κέικ.
–Μοίρασμα των ευθυνών
Δεν χρειάζεται να χειριζόμαστε όλες τις ευθύνες (συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας παιδιών, δίποδων ή τετράποδων, και της εργασίας). Ανάλογα με την κατάσταση, σκεφτόμαστε ένα αγαπημένο πρόσωπο ή έναν συνάδελφο που μπορεί να πάρει μέρος της ευθύνης από πάνω μας και ζητάμε να μας βοηθήσει σε αυτή την δύσκολη περίοδο της ζωής μας. Η εναλλαγή των ευθυνών και των εργασιών που αναλαμβάνουμε, μπορεί να μειώσει το άγχος, να μας δώσει ένα διάλειμμα από δύσκολες καταστάσεις και να αποτρέψει την κούραση και την εξάντληση από ενσυναίσθηση.
-Σύνδεση με άλλα άτομα σε παρόμοια κατάσταση
Όταν αισθανόμαστε συγκλονισμένοι/ κατακερματισμένοι/ άδειοι, μερικές φορές είναι η δική μας σειρά για να μοιραστούμε αυτό που έχουμε στο μυαλό σας. Η ομαδική θεραπεία είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας, να ακούσουμε κι άλλους που μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες και να ανακαλύψουμε νέα εργαλεία για να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας.
Στα Αγγλικά υπάρχει η φράση «Holding space for one another» που στα Ελληνικά δεν μπορεί να μεταφραστεί επακριβώς και αυτό μάλλον σχετίζεται με την κουλτούρα του Έλληνα που σπεύδει να απαντάει όταν κάποιος άλλος του μιλάει. Σπεύδει επίσης να προτείνει λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων, από καλή πρόθεση συνήθως αλλά ενίοτε αυτό σχετίζεται και με την ικανοποίηση του ‘εγώ’… Ωστόσο, μερικές φορές, αυτό που χρειάζεται ένας άνθρωπος είναι «απλά» να εκφραστεί και να τον ακούσουν, χωρίς απόσπαση προσοχής από ειδοποιήσεις στο κινητό ή στον υπολογιστή, από παιδιά που τρέχουν γύρω γύρω ή από ζώα που έχουν ανάγκες οι οποίες πρέπει να καλυφθούν ενώ αυτός μιλάει.
Αυτή η έκφραση των όσων θέλει να μοιραστεί, δεν μπορεί να συγκριθεί με αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα που μπορεί να αποφέρει μονάχα κάποια likes τα οποία ενίοτε είναι τυφλοσούρτης, κοιτώντας μόνο την εικόνα – χωρίς να διαβάζεται το κείμενο από κάτω . Αυτό που συμβαίνει στα social media είναι ο απόλυτος εκφυλισμός της κοινωνικής επαφής ανάμεσα σε δύο άτομα του είδους Homo Sapiens. Ο Homo Sapiens επικράτησε των άλλων Homo, χάρη στην επικοινωνία, και όμως σήμερα, επικοινωνούμε λιγότερο από ποτέ και το είδος μας βιώνει μια επιδημία μοναξιάς.
Το «Holding space», σημαίνει ότι βάζεις το κινητό σε flight mode, και με πρόθεση, δημιουργείς χώρο στον συνομιλητή σου για να ανοιχτεί και να εκφραστεί. Τον κοιτάς στα μάτια και τον ακούς με όλο σου το είναι.
Υπάρχουν δίκτυα που διοργανώνουν τέτοιες online συναντήσεις, με επίκεντρο κυρίως το οικολογικό πένθος αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν γενικά ασφαλείς χώροι όπου κανείς μπορεί να μοιραστεί όσα τον απασχολούν. Χώροι για ακτιβιστές, εθελοντές, και γενικά ανθρώπους που νοιάζονται και νιώθουν – ανθρώπους που δεν είναι σε άρνηση της πολύ σοβαρής πραγματικότητας που βιώνουμε ως ανθρώπινο είδος (αυτά τα δίκτυα παρατίθενται στο τέλος της ανάρτησης).
–Απευθυνόμαστε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας
Όταν αφεθεί χωρίς διαχείριση, η κόπωση ή η εξάντληση από ενσυναίσθηση μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για την ψυχική μας υγεία. Εάν αρχίσουμε να παρατηρούμε σημάδια άγχους, κατάθλιψης, απελπισίας ή υπερβολικού στρες, ίσως είναι καιρός να μιλήσουμε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), χρησιμοποιείται συχνά για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν καλύτερα τα πρότυπα συναισθημάτων και τη συμπεριφορά τους, ώστε να μπορούν να αμφισβητήσουν ό,τι δεν τους εξυπηρετεί και καταλήγει να είναι επιβλαβές.
———————————————
Η εξουθένωση και η κόπωση από την υπερβολικά ανεπτυγμένη ενσυναίσθησή μου με έμαθαν πολλά. Μα κυρίως με έμαθαν να βάζω όρια, να αναγνωρίζω ποιους αξίζει να δέχομαι κοντά μου και ποιοι πρέπει να μένουν μακριά – και να μην δέχομαι από κανέναν να μου πει «μην είσαι τόσο ευαίσθητη», «κάνε κάτι να το αλλάξεις» κλπ. Μπορεί ενδόμυχα κάποιες φορές να ήθελα να είμαι σαν αυτούς, ώστε να μην υποφέρω τόσο, αλλά όταν το σκέφτομαι συνειδητά, καταλήγω πως θα ντρεπόμουν αν ήμουν σαν αυτούς. Κι ακούγοντας το επισόδειο 5 του podcast που αναφέρω παρακάτω, νιώθω μια “δικαίωση” για αυτά τα συναισθήματα, γιατί ο πόνος αυτός δεν είναι για το τίποτα… Είναι ιερός, τον χρειαζόμαστε γιατί μας ενεργοποιεί ώστε να αντιδράσουμε. Και δεν θα ήθελα ποτέ να νιώθω ότι αντέχεται αυτός ο κόσμος… Αυτός ο πόνος εμπεριέχει ομορφιά κι όποιος τον νιώθει, σημαίνει πως έχει ακόμη ψυχή.
Trigger Warning: To εν λόγω επισόδειο κάνει αναφορά στην αυτοκτονία ως πολιτική κίνηση (βλέπε Aaron Bushnell, που αυτοπυρπολήθηκε έξω από την Ισραηλινή πρεσβεία) μιας και, στον αντίποδα, αρκετοί άνθρωποι από απελπισία ήδη σκέφτονται την ομαδική αυτοκτονία, για να μην πεθάνουν από την ζέστη ή σε πλημμύρα (γεγονός στο οποίο έχει αναφερθεί ειδικός μελετητής ψυχικής υγείας του Planetary Health Alliance σε σχετικό συνέδριο που συνδέει την κρίση στην ψυχική υγεία με την κλιματική κρίση) οπότε κάποιοι άλλοι το σκέφτονται ως πολιτική κίνηση έλξης της προσοχής του κόσμου αφού ο περισσότερος κόσμος δεν δίνει την απαραίτητη σημασία στην σοβαρότητα της παρούσας κατάστασης του πλανήτη. Όσοι έχετε δει το Don’t look up, καταλαβαίνετε. Αυτό το επισόδειο όμως, κάνει και κάτι άλλο, μοναδικό στο είδος του, αναγνωρίζει την σημαντικότητα του συναισθήματος αυτού, και εξηγεί πως είναι απόλυτα φυσιολογικό, σε έναν κόσμο που καταστρέφεται και καταρρέει. Απλά προτρέπει φυσικά στο να μην ενδώσει κανείς σε αυτό το συναίσθημα της απελπισίας, ενώ παράλληλα ΔΕΝ ΚΡΙΝΕΙ όσους επιλέγουν να φύγουν έτσι από τα εγκόσμια.
Αποδέχομαι την ιδιαιτερότητά μου και την υπέρ-ευαισθησία μου και ελπίζω πως όσο περνά ο καιρός, θα βρίσκω ολοένα και περισσότερα εργαλεία για να μπορώ να συνεχίσω να ζω ούσα αυτή που είμαι, σε έναν πολύ βάναυσο και άδικο κόσμο, αλλά έχω παράλληλα αναγνωρίσει ότι μπορεί μια μέρα να λυγίσω και να αποχωρήσω πριν της ώρας μου.
Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα ξεδιπλώσει το μελλον, αλλά το να αγκαλιάζεις την ωμή αλήθεια της ιδιαιτερότητάς σου είναι καλύτερο από τον στρουνθοκαμηλισμό κατ’ εμέ.
Οι empaths είμαστε άτομα με νευροδιαφορετικότητα κι αυτό είναι για τον υπόλοιπο κόσμο ευχή αλλά για τους ίδιους μπορεί και κατάρα.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιώ εγώ για να συνέλθω από το Empathy Fatigue και να διαχειριστώ συναισθήματα Eco grief & Eco anxiety:
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι τα εργαλεία που με βοήθησαν να διαχειριστώ το οικολογικό / κλιματικό άγχος μου και το οικολογικό πένθος που ήρθαν ως επακόλουθα των burn out & compassion fatigue, είναι ένα grief circle στο οποίο μου προσφέρθηκε δωρεάν συμμετοχή (και συγκεκριμένα το 10 STEPS TO RESILIENCE & EMPOWERMENT IN A CHAOTIC CLIMATE) μετά από αίτησή μου στο Good Grief Network (το GGN προσφέρει συχνά θέσεις δωρεάν συμμετοχής σε άτομα που πιέζονται οικονομικά) και 4 δωρεάν online συνεδρίες με climate aware ψυχίατρο που εξασκεί Βουδιστική προσέγγιση ψυχοθεραπείας. Τον βρήκα μέσω του GGN στην λίστα των Climate Aware Psychologists (οι ειδικοί ψυχικής υγείας αυτής της ομάδας επίσης προσφέρουν 3 συνεδρίες δωρεάν σε άτομα που υποφέρουν από οικολογικό άγχος). Τέλος, μου δόθηκε δωρεάν πρόσβαση σε e-course yoga for eco-grief το οποίο ήταν πραγματικά πολύ θρεπτικό ψυχικά και σωματικά.
Παρακολούθηση ενός online δωρεάν σεμιναρίου που λέγεται Active Hope – από το ομώνυμο βιβλίο της Joanna Macy και συμμετοχή σε ένα ακόμη σεμινάριο με facilitator την Kathleen Rude που διδάχτηκε από την Joanna Macy.
Κι επειδή αναφέρω την Joanna Macy ξανά και ξανά, δεν γίνεται να μην σας προτείνω να ακούσετε το νέο podcast “We are the great turning”, με μισάωρα επισόδεια / συζητήσεις ανάμεσα στην Jess Serrante και την Joanna Macy – στο τραπέζι της κουζίνας της τελευταίας, η οποία μόλις έκλεισε τα 95. Η Jess Serrante, ετών 35, ανακάλυψε την Joanna Macy μόλις είχε πάθει εκείνη Burn Out μετά από χρόνια εργασίας στον περιβαλλοντικό τομέα και ενώ βρισκόταν ψυχολογικά στα τάρταρα, έχοντας χάσει κάθε ελπίδα για το μέλλον αυτού του κόσμου, η γνωριμία της με την Joanna Macy, την βοήθησε να συνέλθει.
Η Joanna Macy είχε καταλάβει ότι κάτι πάει πολύ λάθος στον κόσμο, πολύ πριν αναφερθεί ο όρος κλιματική κρίση από επίσημους οργανισμούς. Κλείστηκε στον εαυτό της επί ένα χρόνο και δεν μίλησε σε κανέναν για το βάρος που κουβαλούσε. Δεν άντεξε όμως πολύ έτσι, και τελικά αφιέρωσε την ζωή της στον περιβαλλοντικό ακτιβισμό, ασχολήθηκε με την βαθειά οικολογία, την γενική θεωρία συστημάτων και τον Βουδισμό και αγωνίστηκε για την ειρήνη, την δικαιοσύνη και ενάντια στην πυρηνική ενέργεια…ενώ έχει συγγράψει 12 βιβλία. Προσωπικά θεωρώ πως είναι εμβληματική προσωπικότητα στον χώρο της οικολογίας και είναι ίσως το μόνο άτομο μαζί με τον Sadhguru που παντρεύουν οικολογία και πνευματικότητα, απ’ όπου γεννήθηκε το νέο όνομα του λογαριασμού μου στο Instagram, eco-spiritual – όποτε αυτό είναι ενεργοποιημένο.
Υ.Γ: Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι μεν βοηθητικοί αλλά δεν είμαι πια σίγουρη κατά πόσον είναι απαραίτητοι ή η μόνη λύση, καθότι είναι κι αυτοί αποκύημα του καπιταλισμού. Η κατάντια του είδους μας, της κοινωνίας μας, είναι που πρέπει να πληρώνουμε κάποιον για να μας ακούσει και να μας βοηθήσει να βγούμε από την απελπισία μας. Να πληρώνουμε κάποιον για να νιώσουμε ότι ακουγόμαστε. Παλιά, αυτά δεν υπήρχαν, αφού οι άνθρωποι ήταν όλοι μέλη μιας κοινότητας, και η κοινότητα αγκάλιαζε τους πιο ευαίσθητους, τους στήριζε. Σήμερα, η κοινωνία τους παραγκωνίζει, τους βάζει ταμπέλες με διαγνώσεις και ενίοτε τους χώνει και σε ψυχιατρικές κλινικές – ό,τι χειρότερο. Κι όμως, οι πιο ευαίσθητοι έχουν αφήσει παρακαταθήκη πολιτισμικής σημασίας, βλέπε Leonardo da Vinci (του έχουν αποδώσει πλέον τη διάγνωση ΔΕΠΥ / ADHD), Paulo Coelho (οι γονείς του τον έστειλαν σε ψυχιατρική κλινική 3 φορές) and the list goes on…
Ελίζα Δημητρά
Πηγές
How do we keep going? Activist burnout and personal sustainability in social movements, Laurence Cox, National University of Ireland Maynooth, 2011
Για το burn out & το empathy fatigue μιλησαμε με τα παιδιά που ξεκίνησαν πρόσφατα το podcast Podcastανα – μπορείτε να ακούσετε το επεισόδιο εδώ.