Η προσωπική βιωσιμότητα στα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης είναι τεράστιας σημασίας ωστόσο συνήθως, δυστυχώς, την συνειδητοποιούμε μόνο αφού «κρασάρουμε», δηλαδή όταν πια είναι αργά.
Για να μπορούμε να είμαστε αποδοτικοί στον χώρο της προσφοράς και της υπεράσπισης άλλων, πρέπει πρώτα να φροντίζουμε τον εαυτό μας, δηλαδή να καλύπτεται μια λίστα απαραίτητων και επαρκών συνθηκών για την βιώσιμη συμμετοχή μας στο εκάστοτε κίνημα του οποίου θέλουμε να είμαστε μέρος.
Το «κρασάρισμα» είναι το λεγόμενο Burn out, αν και στον χώρο του ακτιβισμού, της προσφοράς και του εθελοντισμού, αυτό που συνηθέστερα παθαίνει ο κόσμος λέγεται Compassion Fatigue. Χωρίς αυτό να αποκλείει το ενδεχόμενο να υποφέρει κι από τα δύο κάποιος…
Αν είστε στον χώρο του ακτιβισμού και αισθάνεστε εξουθένωση / κόπωση, βρίσκεστε στο επίκεντρο μιας κατάστασης κρίσης ή προσπαθείτε να βοηθήσετε κάποιον σε τέτοια κατάσταση, ένας ιστότοπος στα Αγγλικά που μπορεί να σας βοηθήσει κι αποτελεί καλό σημείο εκκίνησης, είναι ο ακόλουθος: Activist trauma που αποτελεί πρωτοβουλία πολιτικών αντικαπιταλιστών ακτιβιστών.
Compassion / Empathy Fatigue vs Burn out
Compassion Fatigue είναι η κόπωση από συμπόνια και προέρχεται από τη συνεχή αντιμετώπιση του τραύματος των άλλων, ενώ το Burn Out είναι η εξουθένωση και προκύπτει από παρατεταμένο, μη διαχειριζόμενο άγχος.
Compassion / Empathy Fatigue
Η κόπωση από συμπόνια αφορά στην συναισθηματική, σωματική και πνευματική δυσφορία που εμφανίζεται σε άτομα που εκτίθενται στην ταλαιπωρία ή στο τραύμα άλλων συναισθανόμενων όντων, ανθρώπινων και μη ανθρώπινων ζώων. Μπορεί να προκύψει από το άμεσο βίωμα του τραύματος ενός αγαπημένου προσώπου ή ακόμα και από την απλή γνώση του τραύματος.
Παρατηρείται συνήθως σε άτομα που περνούν το χρόνο τους βοηθώντας άλλους, όπως κοινωνικούς λειτουργούς και άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αλλά μπορεί να επηρεάσει κι οποιονδήποτε νοιάζεται ή αφιερώνει χρόνο σε αυτούς που είναι αγχωμένοι ή υποφέρουν, όπως επίσης μπορεί να επηρεάσει διασώστες αδέσποτων ζώων, διασώστες και φροντιστές άγριων ζώων, περιβαλλοντολόγους που οργανώνουν καθαρισμούς παραλιών, δάσών κ.ο.κ.
Είναι γνωστό στην κλινική έρευνα κι ως δευτερογενές τραύμα (secondary trauma) ή αναπληρωματικό τραύμα (vicarious trauma). Κόπωση από συμπόνια έχει παρατηρηθεί σε παιδιά ή εφήβους που έχουν άρρωστο ή κακοποιημένο γονέα, ή σε άτομα με ιστορικό τραύματος ή διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) ή και σύνθετη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (cPTSD).
Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένοι γιατροί πιστεύουν ότι ένας καταλληλότερος όρος για την κόπωση από συμπόνια είναι η κόπωση από ενσυναίσθηση. Ενώ η συμπόνια επιτρέπει στους ανθρώπους να κατανοήσουν πώς μπορεί να αισθάνονται οι άλλοι, η ενσυναίσθηση είναι όταν οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να αισθανθούν και να βιώσουν τα συναισθήματα των άλλων.
Σύμφωνα με το Mental Health America, ένα υψηλό επίπεδο ενσυναίσθησης είναι καλό, αλλά η υπερβολική ποσότητα μπορεί να είναι συναισθηματικά εξουθενωτική. Όταν οι άνθρωποι ξοδεύουν τόσο μεγάλο μέρος της συναισθηματικής τους δύναμης σε σχέση με τις ανησυχίες των άλλων, μπορούν να ξεχάσουν να φροντίσουν τον εαυτό τους. Εν κατακλείδι:
H ενσυναίσθηση είναι έμφυτη, ενώ η συμπόνια διδάσκεται. Πιο εκλαϊκευμένα, empath γεννιέσαι, δεν γίνεσαι.
Όσοι είναι empaths (δυστυχώς δεν υπάρχει στα Ελληνικά μετάφραση για αυτή την ορολογία), δεν μπορούν να πάψουν να είναι. Είναι σαν μια έξτρα αίσθηση με την οποία γεννήθηκαν.
Συμπτώματα Κόπωσης από ενσυναίσθηση
Όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα τραύματος και στρες, είναι λογικό τελικά να εξαντληθούν συναισθηματικά. Η διαχείριση των πόνων και των συναισθημάτων των άλλων για πάρα πολύ καιρό μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μειωμένη ικανότητα συμπόνιας ή ενσυναίσθησης. Άλλα κοινά σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα της κόπωσης από συμπόνια περιλαμβάνουν:
-Συναισθηματικό μούδιασμα
-Απελπισία
-Ευερεθιστότητα ή θυμός
-Ψυχική και σωματική εξάντληση
-Αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης από τις σκέψεις ή το σώμα κάποιου)
-Αποσύνδεση από τους άλλους
-Πονοκέφαλοι
-Μυϊκοί πόνοι
-Πεπτικά προβλήματα
-Προβλήματα ύπνου
-Καρδιακά προβλήματα
Burnout
Το Burnout μεταφράζεται ως εξουθένωση ορίζεται ως μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και πνευματικής εξάντλησης λόγω χρόνιου στρες. Ενώ η κόπωση από συμπόνια επηρεάζει τους ανθρώπους που εκτίθενται συνεχώς σε τραύματα άλλων, η (συνήθως επαγγελματική) εξουθένωση πηγάζει από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του αδιαχείριστου στρες. Η εξουθένωση των φροντιστών είναι κοινή μεταξύ των ανθρώπων που φροντίζουν άλλους, όπως οι μητέρες και οι θεραπευτές. Η εξουθένωση μπορεί επίσης να είναι σύμπτωμα διαχείρισης χρόνιων καταστάσεων ψυχικής υγείας, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η εξουθένωση χαρακτηρίζεται από τρία συμπτώματα:
- Αισθήματα εξάντλησης ή εξάντλησης ενέργειας
- Μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα
- Αυξημένη ψυχική απόσταση από την επαγγελματική ζωή ή συναισθήματα αρνητισμού ή κυνισμού που σχετίζονται με την επαγγελματική ζωή
Συμπτώματα Εξουθένωσης:
-Ανησυχία
-Στρες
-Αμνησία
-Δυσκολία εστίασης
-Κούραση
-Απελπισία
-Διαταραχές της όρεξης
-Υπερβολικός ύπνος
-Απώλεια μαλλιών
-Έλλειψη κινήτρου
-Κακή απόδοση
-Αποστασιοποίηση από αγαπημένα πρόσωπα και χόμπι
Τρόποι αντιμετώπισης
–Θέσπιση ξεκάθαρων ορίων
Αυτό μπορεί να είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις, αλλά αφιερώνοντας χρόνο για να καταλάβεις τι σε αδειάζει, μπορείς να πετύχεις την προστασία της ευημερίας σου.
Ξεκινώντας, αναγνωρίζουμε αν υπάρχουν συγκεκριμένα άτομα, μέρη ή καταστάσεις στη ζωή μας που μας κατακλύζουν, μας αδειάζουν και έχουμε καταλάβει ότι είναι τοξικά για εμάς.
Εάν υποφέρουμε από κόπωση συμπόνιας / ενσυναίσθησης, καλό είναι να θυμόμαμστε ότι ενσυναίσθηση σημαίνει να αισθάνομαι ΜΕ κάποιον, ΌΧΙ ΓΙΑ αυτόν. Είναι εντάξει λοιπόν να πούμε: «Ακούγεται σαν να πονάς / υποφέρεις και θέλω πραγματικά να είμαι εκεί για σένα. Όμως αυτή τη στιγμή, αισθάνομαι επίσης λίγο συγκλονισμένη/ος/ο (overwhelmed), οπότε προσπαθώ να φροντίσω και τον εαυτό μου.»
Όσον αφορά στην εξουθένωση, δημιουργούμε σαφή όρια σχετικά με το με τι νιώθουμε άνετα στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο, ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα οτιδήποτε συμβάλλει στο υποκείμενο άγχος μας.
Τα όρια μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν τη δημιουργία ρεαλιστικών στόχων, την ιεράρχηση όσων είναι πιο σημαντικά για εμάς και το να λέμε όχι σε αιτήματα που διακινδυνεύουν την ψυχική υγεία μας.
-Αυτό-φροντίδα
Αυτοφροντίδα σημαίνει διατήρηση ή βελτίωση της υγείας μας – κάτι που είναι ακόμα πιο σημαντικό όταν αισθανόμαστε συναισθηματικά εξαντλημένοι. Η καθιέρωση μιας καλής ρουτίνας αυτοφροντίδας περιλαμβάνει μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, επαρκή ύπνο και τακτική άσκηση. Σημαίνει επίσης να βρίσκουμε χρόνο μέσα στην ημέρα για πράγματα που μας φέρνουν χαρά. Αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό όσο το να ακούμε μουσική, να ζωγραφίσουμε ή να ψήσουμε ένα κέικ.
–Μοίρασμα των ευθυνών
Δεν χρειάζεται να χειριζόμαστε όλες τις ευθύνες (συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας παιδιών, δίποδων ή τετράποδων, και της εργασίας). Ανάλογα με την κατάσταση, σκεφτόμαστε ένα αγαπημένο πρόσωπο ή έναν συνάδελφο που μπορεί να πάρει μέρος της ευθύνης από πάνω μας και ζητάμε να μας βοηθήσει σε αυτή την δύσκολη περίοδο της ζωής μας. Η εναλλαγή των ευθυνών και των εργασιών που αναλαμβάνουμε, μπορεί να μειώσει το άγχος, να μας δώσει ένα διάλειμμα από δύσκολες καταστάσεις και να αποτρέψει την κούραση και την εξάντληση από ενσυναίσθηση.
-Σύνδεση με άλλα άτομα σε παρόμοια κατάσταση
Όταν αισθανόμαστε συγκλονισμένοι/ κατακερματισμένοι/ άδειοι, μερικές φορές είναι η δική μας σειρά για να μοιραστούμε αυτό που έχουμε στο μυαλό σας. Η ομαδική θεραπεία είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας, να ακούσουμε κι άλλους που μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες και να ανακαλύψουμε νέα εργαλεία για να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας.
Στα Αγγλικά υπάρχει η φράση «Holding space for one another» που στα Ελληνικά δεν μπορεί να μεταφραστεί επακριβώς και αυτό μάλλον σχετίζεται με την κουλτούρα του Έλληνα που σπεύδει να απαντάει όταν κάποιος άλλος του μιλάει. Σπεύδει επίσης να προτείνει λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων, από καλή πρόθεση συνήθως αλλά ενίοτε αυτό σχετίζεται και με την ικανοποίηση του ‘εγώ’… Ωστόσο, μερικές φορές, αυτό που χρειάζεται ένας άνθρωπος είναι «απλά» να εκφραστεί και να τον ακούσουν, χωρίς απόσπαση προσοχής από ειδοποιήσεις στο κινητό ή στον υπολογιστή, από παιδιά που τρέχουν γύρω γύρω ή από ζώα που έχουν ανάγκες οι οποίες πρέπει να καλυφθούν ενώ αυτός μιλάει.
Αυτή η έκφραση των όσων θέλει να μοιραστεί, δεν μπορεί να συγκριθεί με αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα που μπορεί να αποφέρει μονάχα κάποια likes τα οποία ενίοτε είναι τυφλοσούρτης, κοιτώντας μόνο την εικόνα – χωρίς να διαβάζεται το κείμενο από κάτω . Αυτό που συμβαίνει στα social media είναι ο απόλυτος εκφυλισμός της κοινωνικής επαφής ανάμεσα σε δύο άτομα του είδους Homo Sapiens. Ο Homo Sapiens επικράτησε των άλλων Homo, χάρη στην επικοινωνία, και όμως σήμερα, επικοινωνούμε λιγότερο από ποτέ και το είδος μας βιώνει μια επιδημία μοναξιάς.
Το «Holding space», σημαίνει ότι βάζεις το κινητό σε flight mode, και με πρόθεση, δημιουργείς χώρο στον συνομιλητή σου για να ανοιχτεί και να εκφραστεί. Τον κοιτάς στα μάτια και τον ακούς με όλο σου το είναι.
Υπάρχουν δίκτυα που διοργανώνουν τέτοιες online συναντήσεις, με επίκεντρο κυρίως το οικολογικό πένθος αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν γενικά ασφαλείς χώροι όπου κανείς μπορεί να μοιραστεί όσα τον απασχολούν. Χώροι για ακτιβιστές, εθελοντές, και γενικά ανθρώπους που νοιάζονται και νιώθουν – ανθρώπους που δεν είναι σε άρνηση της πολύ σοβαρής πραγματικότητας που βιώνουμε ως ανθρώπινο είδος (αυτά αναφέρονται στο τέλος της ανάρτησης).
–Απευθυνόμαστε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας
Όταν αφεθεί χωρίς διαχείριση, η κόπωση ή η εξάντληση από ενσυναίσθηση μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για την ψυχική μας υγεία. Εάν αρχίσουμε να παρατηρούμε σημάδια άγχους, κατάθλιψης, απελπισίας ή υπερβολικού στρες, ίσως είναι καιρός να μιλήσουμε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η ψυχοθεραπεία, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), χρησιμοποιείται συχνά για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν καλύτερα τα πρότυπα συναισθημάτων και τη συμπεριφορά τους, ώστε να μπορούν να αμφισβητήσουν ό,τι δεν τους εξυπηρετεί και καταλήγει να είναι επιβλαβές.
Η προσωπική μου εμπειρία
Μεγάλωσα σε ένα αρκετά κακοποιητικό περιβάλλον. Τα πρώτα 10 χρόνια της ζωής μου, ο πατέρας μου ήταν απών αλλά ακόμη κι όταν ήταν παρών έφερνε μόνο την ένταση στο σπίτι. Η λεκτική / συναισθηματική κακοποίηση έδινε και έπαιρνε. Τα επόμενα 12 χρόνια ήταν πιο ήσυχα επειδή οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 10 ετών, αλλά αυτό συνέπεσε με την διάγνωση του καρκίνου της μητέρας μου και άρα έζησα 12 χρόνια υπό την σκιά της ασθένειας της μητέρας μου. Πάντα είχα στο νου μου «να μην στεναχωρηθεί η μαμά». H σχέση με την μητέρα μου ήταν τέλεια. Ήταν η καλύτερή μου φίλη. Αλλά ήταν κι εκείνη συχνά απούσα, καθότι ταξίδευε όσο περισσότερο μπορούσε, αφού – εκ των υστέρων έχω καταλάβει- ήξερε ότι θα πεθάνει νέα άρα προσπαθούσε να ρουφήξει τη ζωή… Καθότι η μητέρα μου ήταν ακατάστατη όπως κι ο αδερφός μου, εγώ ήμουν το άτομο που φρόντιζε το σπίτι να είναι σε τάξη.
Παράλληλα, από πολύ μικρή ηλικία τάϊζα αδέσποτες γάτες με τροφή που περήφανα αγόραζα η ίδια με το χαρτζηλίκι μου και σε ηλικία 10 ετών διέσωσα τον πρώτο αδέσποτο σκύλο ο οποίος υιοθετήθηκε επιτυχώς άμεσα ενώ ήμουν και μέλος της Ορνιθολογικής Εταιρείας. Πάντα ένιωθα έλξη προς τα ζώα, και όσο μεγάλωνα, αυτή αυξανόταν. Δεν άντεχα στην ιδέα ότι ζώα που έπρεπε να λαμβάνουν αγάπη και τροφή, βρίσκονταν στον δρόμο πεινασμένα και συχνά άρρωστα. Είμαι λοιπόν ξεκάθαρα empath.
Αυτό βέβαια σημαίνει ότι πέρα από το τι νιώθουν τα μη ανθρώπινα ζώα που υποφέρουν, ένιωθα κι όσα ενιωθε η μητέρα μου…κι ας μην τα εξέφραζε.
Σε ηλικία 17 ετών βίωσα λοιπόν την πρώτη μου οξεία κατάθλιψη η οποία παρολίγον να αποβεί μοιραία, αλλά με βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας, μέχρι τα 20 μου, είχα απεξαρτηθεί από τα φάρμακα που αρχικά με έσωσαν και είχα ολοκληρώσει την ψυχοθεραπεία η οποία ήταν μάλιστα η προανεφερθείσα CBT.
Aπό τα 22 μου που έχασα την μητέρα μου, κάτι που προσωπικά δεν περίμενα να συμβεί, καθότι εκείνη αντιμετώπιζε τον καρκίνο σαν μια ίωση…άρα βίωσα ένα τεράστιο σοκ τότε, η κατάθλιψη ξαναχτύπησε την πόρτα μόνο όταν έφτασα τα 26, κι αυτό γιατί λόγω της οικονομικής κρίσης, ενώ μόλις είχα τελειώσει το μεταπτυχιακό μου, δεν γινόταν να βρω μια δουλειά στο αντικείμενο που ειδικεύτηκα και παράλληλα η σύνταξη της μητέρας μου που έπαιρνα ως τότε, κόπηκε ξαφνικά, ενώ μόλις είχα χάσει και την πρώτη μου γάτα που εποτελούσε πραγματικά επί 12 χρόνια προέκταση του εαυτού μου κι ήταν το στήριγμά μου, η κύρια πηγή της αγάπης στην ζωή μου και η μόνη πηγή παραγωγής οξυτοκίνης για τον οργανισμό μου, που με βοηθούσε να κοιμηθώ όλα αυτά τα χρόνια που με συντρόφευε. Είχα έντονη κοινωνική ζωή, και σχέση για χρόνια μέχρι εκείνη την φάση, αλλά με κανέναν από αυτούς τους ανθρώπους δεν μπόρεσα ποτέ να συνδεθώ βαθιά καθότι κανείς δεν ενστερνιζόταν όσα εγώ (ήμουν πια χορτοφάγος κι ακούραστη εθελόντρια – προκαλώντας απορία στον κοινωνικό μου κύκλο, γιατί προσφέρω χωρίς να λάβω και γιατί γενικά εξελισσόμουν όπως εξελισσόμουν)…
Αφού λοιπόν πέθανε η μητέρα μου, παράλληλα με τις σπουδές μου, επειδή δεν χρειαζόταν πια να δουλεύω, καθότι λάμβανα την σύνταξη της μητέρας μου, «το έριξα» πραγματικά στον εθελοντισμό. Πήγα σε όλα τα κέντρα διάσωσης άγριων ζώων, στείρωνα αδέσποτα ζώα, έκανα δωρεές με φάρμακα και τροφές σε ιδιώτες που φρόντιζαν πολλά πρώην αδέσποτα, δωρεές σε περιβαλλοντικές οργανώσεις που υπερασπίζονταν & φρόντιζαν άγρια ζώα και έτσι γέμιζε η ψυχή μου.
Αφού τελείωσα το μεταπτυχιακό, πήγα σε πολλές ανούσιες δουλειές -για τα προς το ζην και προσπαθώντας να χωρέσω κάπου κι εγώ- αλλά σε καμία δεν έκατσα πολύ ενώ είχα παράλληλα αφιερωθεί εντελώς σε ασταμάτητη εθελοντική προσφορά, είτε στον τομέα της διάσωσης και φροντίδας αδέσποτων ζώων, είτε ως εθελόντρια σε καταφύγια άγριων ή και εξημερωμένων (διασωσμένα από εκμετάλλευση και σφαγή) ζώων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, είτε μέσω της δημιουργίας και διαχείρισης του Ethos & Empathy, είτε στον ανθρωπιστικό τομέα, είτε στον περιβαλλοντικό τομέα…
Αυτά με γέμιζαν κι αυτό ήθελα να κάνω στην ζωή μου. Να προσφέρω. Όμως κανείς δεν βρέθηκε όλα αυτά τα χρόνια να μου μιλήσει για τα όρια που έπρεπε να βάζω και για το burn out, το compassion fatigue κι όλο αυτό το κόστος που έχει η υπέρμετρη προσφορά.
Η 2η κατάθλιψη που βίωσα στα 26 μου, αντιμετωπίστηκε κι αυτή με τη βοήθεια του ίδιου ειδικού ψυχικής υγείας και με πολλή δουλειά από πλευράς μου αλλά από τότε και για 10 συναπτά έτη ο οργανισμός μου ήταν εξαρτημένος από τα αντικαταθλιπτικά, ενώ η ψυχοθεραπεία είχε πια ολοκληρωθεί προ πολλού. Στο μεταξύ, μου φορέθηκε και μια διάγνωση έξτρα, μερικής διαταραχής. Οποιαδήποτε προσπάθεια έκανα εκείνα τα χρόνια να διακόψω τα φάρμακα, σε εκείνη την φάση, κι αφού ολοκλήρωσα την ψυχοθεραπεία, οδηγούσε σε πιο βαθύ σκοτάδι. Οπότε, για ένα διάστημα τα είχα παντρευτεί (με πολύ βαριά καρδιά βέβαια γιατί γνώριζα ότι πειραματίζονται στα ζώα οι φαρμακευτικές που τα παράγουν, συν του ότι οι παρενέργειες αυτών επηρεάζουν την καθημερινή ζωή)…
Μόλις το 2019, στα 33 μου δηλαδή, κατάφερα να αρχίσω να αναλαμβάνω δουλειές που να με γεμίζουν, 7 χρόνια αφού πήρα το μεταπτυχιακό μου δηλαδή…κι αυτό ήταν για ξένες οργανώσεις. Ελλάς το μεγαλείο σου! Τότε, ξεκίνησα δειλά δειλά και να μειώνω την δόση στο φάρμακό που είχα ως τότε παντρευτεί (πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ειδικού που συνεργαζόμουν). Κάπου εκεί, έκανα ένα τεστ DNA μέσα από το οποίο έμαθα ότι έχω γενετική προδιάθεση εμφάνισης αγχώδους και καταθλιπτικής διαταραχής οπότε τότε κάπως “δικαιώθηκα” καθότι είχα κατά καιρούς κατηγορηθεί ότι έχω εφησυχαστεί στην χορήγηση των φαρμάκων και είχα φάει κάποιο shaming για το θέμα αυτό από άλλους ακτιβιστές (ακριβώς επειδή δεν είναι cruelty free)…
Έλα όμως που το αντικείμενο της δουλειάς αυτής με έφερε αντιμέτωπη με την οδύνη όλων των συναισθανόμενων όντων, ανθρώπινων και μη, κι αυτό είχε επίσης τεράστιο κόστος στην ψυχική μου υγεία (όταν κάθεσαι και διαβάζεις αναλυτικά περιστατικά μοντέρνης δουλείας, ή συλλέγεις δεδομένα από όλα τα κέντρα διάσωσης άγριων ζώων και τα αξιοποιείς μαζί με στοιχεία από δημοσιεύσεις, για να εκθέσεις τους μη ανθρωπογενείς λόγους για τους οποίους υποφέρουν τα άγρια ζώα, ενώ είσαι empath….κάπου τερματίζει το πράγμα)
Το 2022 κατάφερα να απεξαρτηθώ επιτελους από τα φάρμακα αλλά είχα αλλάξει και την ζωή μου άρδην ως τότε, με τρόπο τέτοιο που αυτή να μου προσφέρει όσα χρειάζεται η υπέρ-ευαίσθητη ψυχή μου.
Κάπου εκεί όμως, ήρθε παράλληλα και το δικό μου «κρασάρισμα». Δεν ένιωθα κατάθλιψη, ένιωθα όμως παντελή έλλειψη ενέργειας ενώ η σωματική μου υγεία ήταν εξαιρετική. Ήθελα συνεχώς να κοιμάμαι (κι ακόμη θέλω), δεν είχα πια ενέργεια για τίποτα, και η υπομονή μου ήταν ελάχιστη – όταν αναδύονταν προκλήσεις και δυσκολίες.
Κι επειδή δεν ζω μόνη μου αλλά έχω συντροφιά και 3 υπέροχα μη ανθρώπινα παιδιά που όσο μεγαλώνουν αποκτούν ο ένας μετά τον άλλον ειδικές ανάγκες τις οποίες προσπαθώ να καλύπτω με μη συστημικό τρόπο, μετά από πολλή μελέτη…σε συνδυασμό με το ότι ζω off the grid εδώ και 2,5 χρόνια, κάτι που από μόνο του σημαίνει ΠΟΛΛΗ προσωπική εργασία, ουσιαστικά οι ελάχιστες δυνάμεις που είχα, έπρεπε να είναι αρκετές για να φροντίζω σωστά εμένα κι αυτά τα 3 πλάσματα αλλά και τα δέντρα και τα πολυετή φυτά που έχουμε φυτέψει εδώ με τον σύντροφό μου και με φίλους, συν την φροντίδα των λαχανόκηπων που φυτεύω κάθε χρόνο…
Αν εδώ προσθέσουμε την κλιματική κατάρρευση που ήρθε πολύ πριν απ’ ότι την περιμέναμε…η οποία είχε σαν αποτέλεσμα να μείνω χωρίς νερό για 1,5 μήνα πέρσι το καλοκαίρι, ενώ είχε 35-45 βαθμούς έξω και το σπίτι διέθετε μόνο έναν ανεμιστήρα – γίνεται νομίζω αντιληπτό ότι το «κρασάρισμα» είναι δεδομένο.
Όμως δεν είναι παράλογο ένας άνθρωπος σαν εμένα, μια ημέρα να αδειάσει, ειδικότερα αν δεν έχει caregiver από μικρή ηλικία κι είναι ο ίδιος caregiver του εαυτού του. Αν προσθέσουμε και κάποιες εμπειρίες που όταν τις ζούσα δεν τις αντιλαμβανόμουν ως τραυματικές αλλά πλέον τις σκέφτομαι κι απορώ με την δύναμή μου τότε:
Π.χ: Στην Λέσβο το 2015, κάποια ασυνόδευτα παιδιά με έβαλαν να δω ένα βίντεο με έναν έφηβο που είχε κρεμαστεί μέσα στη Μόρια, αλλά σώθηκε πριν πεθάνει. Άλλοι άνθρωποι, μου έστελναν φωτογραφίες των νεκρών τους συγγενών, ζητώντας μου να τους βοηθήσω να επαναπατρίσουν τις σωρούς ώστε να τους κηδέψουν. Στην Ολλανδία το 2014, στο καταφύγιο πρωτεύοντων όπου δούλεψα μέσω του Ευρωπαϊκού Εθελοντικού Προγράμματος, ήταν μια μαϊμού που μου έκανε γκριμάτσες εκφοβισμού, διότι είχαν πειραματιστεί πάνω της μέχρι να διασωθεί και φυσικά είχε αναπτύξει αισθήματα μίσους προς το ανθρώπινο είδος.
Όλες αυτές οι εμπειρίες και πολλές άλλες, βάραιναν την ψυχή μου.
Το χειρότερο απ’ όλα είναι, που ενώ είχα αντιληφθεί ότι έχω πάθει burn out ΚΑΙ compassion fatigue, οι προκλήσεις από το σύμπαν συνέχιζαν να έρχονται…πρώτα πέθανε ένας «γείτονας» αφήνοντας πίσω του κόρη και σύζυγο στο πουθενά, χωρίς να οδηγεί καμία τους, με ένα εισόδημα 200 ευρώ από επίδομα, και πολλά ζώα στην κατοχή τους τα οποία έπρεπε να δώσουν για να φύγουν από εδώ και να πάνε να ζήσουν στον οικισμό για να μπορούν να δουλέψουν…μετά ο εντοπισμός 3 γατών, η μία ανάπηρη από πυροβολισμό στο Νημπορειό Καρύστου, η άλλη πολύ άρρωστη κι ετοιμοθάνατη εδώ στην Αμάρυνθο και η τρίτη επίσης άρρωστη κι ετοιμοθάνατη σε μακρινή παραλία που βουτάω μια φορά τη βδομάδα όταν ερημώνει ο τόπος, στο Αιγαίο (για να ταίζω τις γάτες που λημοκτονούν τους χειμώνες πηγαίνω μέχρι εκεί)… και τέλος, η εγκατάλειψη 2 σκύλων σε απόσταση 1 χλμ από το σημείο που ζω.
Εκείνη την περίοδο, μόλις είχα κάνει address το πρόβλημα του Βurn Out με βότανα της Παραδοσιακής Κινέζικης ιατρικής τα οποία σίγουρα βοήθησαν γιατί αλλιώς δεν θα είχα καταφέρει να βοηθήσω όλα αυτά τα άτομα…
Δεν γίνεται να μην βοηθήσω αν αντιληφθώ ότι κάποιος υποφέρει δίπλα μου ή ακόμη και σε άλλη ήπειρο, ειδικά ενώ εγώ είμαι σε σχέση με αυτά τα άτομα, ζώντας παράλληλα σε προνομιακή θέση, το αντιλαμβάνομαι ως καθήκον μου. Αυτό θα πει empath. Εκείνη την περίοδο όμως, για καλή μου τύχη, μόλις είχα γνωρίσει τον άνθρωπό μου, οπότε τουλάχιστον είχα στήριξη σε όλα αυτά τα περιστατικά. Γιατί τα προηγούμενα 6 χρόνια, όλα όσα έκανα, τα έκανα μόνη και δεν υπήρχε κανείς να με ελαφρύνει από τις ευθύνες, κανείς να μοιραστώ έστω την απελπισία μου για την οδύνη ολούθε. Θυμάμαι να γυρνάω σπίτι μετά από μια ημέρα εκκενώσεων σκύλων το 2017, από σπίτια που απειλούνταν από φωτιά, και να κλαίω μέχρι να με πάρει ο ύπνος, και το ότι δεν είχα κάποιον να μοιραστώ την οδύνη και την φρίκη αυτού του κόσμου υπό κατάρρευση με πονούσε ακόμη πιο πολύ.
Σε αυτό το σημείο θέλω να πω ότι το Burn Out και το Empathy fatigue κατά τη δική μου προσωπική εμπειρία, δεν είναι αποτέλεσμα μόνο του όγκου των περιστατικών, της συσωρευμένης οδύνης δηλαδή που έρχεται ένας empath αντιμέτωπος, αλλά κυριότερα θαρρώ ότι αφορούν το τεράστιο επικοινωνιακό πρόβλημα που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους.
Για την πυροβολημένη γάτα π.χ αναγκάστηκα να επικοινωνήσω με άτομα φιλοζωικής που ήταν εντελώς αγενή κι είχαν παντελή έλλειψη πνεύματος συνεργασίας κι ευγνωμοσύνης. Ομοίως, για τον έναν εκ των δύο σκύλων που διασώσαμε με τον σύντροφό μου, δεν θα μάθουμε ποτέ τι απέγινε, καθότι τα άτομα που διαχειρίζονται την οργάνωση από την οποία κακώς ζήτησα να τον αναλάβει, έχουν σοβαρό πρόβλημα και τεράστιο ‘εγώ’ που τα έχει τυφλώσει και αρνούνται να μας ενημερώσουν, να μας στείλουν μια φωτογραφία έστω, αφού έχουν δηλώσει ότι δεν πρόκειται να μας φέρουν σε επαφή με την οικογένεια που τον υιοθέτησε. Μιλάμε για οργάνωση από την οποία γνώστο μου άτομο έχει υιοθετήσει σκύλο και αφού τον πήρε από το καταφύγιό τους, ουδέποτε την ρώτησαν πώς είναι ο σκύλος. Τόσο τους νοιάζουν τα ζώα που διασώζουν και δίνουν προς υιοθεσία.
Έχοντας διασώσει δεκάδες σκύλους, γάτες ακόμη και κάποιες μαϊμούδες, ουδέποτε στην ζωή μου δεν αντιμετώπισα τέτοια συμπεριφόρα κομπλεξική, αλλά φυσικά τα περιφερόμενα ‘εγώ’ που συνάντησα στον ακτιβιστικό κόσμο είναι εκατοντάδες διότι οι περισσότεροι εθελοντές και ακτιβιστές προσφέρουν όχι από αλτρουισμό αλλά επειδή θέλουν ο κόσμος να τους χειροκροτεί για όσα κάνουν. Αυτό το είδος του ακτιβιστή, που είναι ουσιαστικά συναισθηματικά ανάπηρα άτομα με ναρκισσισμό, το γνωρίζω δυστυχώς πολύ καλά, καθότι αποτελώ προϊόν σπέρματος ενός τέτοιου ατόμου κι άρα ξέρω να το αναγνωρίζω. Αυτά τα άτομα διακατέχονται από το Saviour complex, το κόμπλεξ του σωτήρα (που συνηθέστερα είναι λευκά άτομα προνομιούχα).
[Περισσότερα για το πρόβλημα του λευκού «σωτήρα» εδώ.]
Αντιπαθώ πολλούς ανθρώπους στον χώρο του ακτιβισμού, αλλά παράλληλα αναγνωρίζω την δουλειά όσων είναι πραγματικά αξιέπαινη και δεν θα απέκρυπτα ποτέ από κάποιον που νοιάζεται, πληροφορίες για άτομο που έχει βοηθήσει / διασώσει, μόνο και μόνο λόγω προσωπικής αντιπάθειας.
Αυτή η εμπειρία λοιπόν, αποτελεί το κερασάκι στην τούρτα της ζωής μου ως ακτιβίστρια και θα την θυμάμαι πάντα ως τον λόγο για τον οποίο δεν θέλω να συνεργαστώ ξανά με κανέναν νάρκισσο, no matter how many lives μπορεί αυτό το άτομο να έχει σώσει, no matter πόσο καλά στημένη οργάνωση μπορεί να έχει -για τα μάτια του κόσμου και για να τον χειροκροτούν- γιατί at the end of the day, αυτά τα άτομα δεν έχουν καμία ιδεά πού καταλήγουν όσα ζώα ή όσοι άνθρωποι έχουν υποτίθεται βοηθήσει. Διότι δεν πρόκειται περί ποιοτικής δουλειάς αλλά περί ποσοτικής.
Post Activism, Post Burnout, Post Empathy fatigue
Εδώ στην μικρή γωνία μου λοιπόν, προσπαθώ έκτοτε να βοηθώ την τοπική βιοποικιλότητα, φυτεύοντας ένα δέντρο την φορά, ένα λουλούδι την φορά, έναν πολυετή θάμνο τη φόρα…. έχω μειώσει το περιβαλλοντικό μου αποτύπωμα όσο περισσότερο μπορούσα, έχοντας ρεύμα από ηλιακή ενέργεια και βρόχινο νερό, και μου επιτρέπω όση ξεκούραση δεν μου επετράπη επί 20 συναπτά έτη, όσο πήγαινα σχολείο και σπούδαζα – άρα όσο ήμουν μέρος της κουλτούρας άλεσης (grind culture) αλλά και ύστερα, όσο άλεθα εγώ η ίδια τον εαυτό μου εθελοντικά επί χρόνια (δεν θα ξεχάσω την εμπειρία μου στο προσφυγικό που πήρα 15 κιλά σε 6 μήνες γιατί κοιμόμουν μόνο 2 ώρες την ημέρα, κι αυτές μέσα στην μέρα…ενώ τρεφόμουν με αηδίες, based κατά πολύ σε γαλακτοκομικά και ζάχαρη, με αποτέλεσμα, μετά από έναν καθαρισμό παραλίας στην Λέσβο που εγώ διοργάνωσα, απλά να «σβήσω» στο αυτοκίνητο γιατί τα μάτια μου έκλειναν).
Το τάϊσμα αδέσποτων θα με ακολουθεί πάντα όσο ζω σε αυτή τη χώρα φυσικά…αλλά πάλι καλά υπάρχουν άνθρωποι και οργανώσεις που με στηρίζουν με τροφές, να’ναι καλά το networking τόσα χρόνια.
Επίσης, δυστυχώς, σκουπίδια θα μαζεύουμε πάντα….κι αυτό είναι ένα από τα κομμάτια του οικολογικού πένθους που βιώνω. Πενθώ τον κόσμο όπως τον βίωσα μικρή, όπου πήγαινα στη θάλασσα ή στο βουνό και ΔΕΝ έβρισκα σκουπίδια. ΔΙΨΑΩ για διακοπές σε μέρη χωρίς σκουπίδια… άρα αναγκαστικά, μια μέρα θα πρέπει να φύγω πάλι από εδώ. Στην Ισπανία, τουλάχιστον, επί 9 μήνες το 2020, είδα μόνο μια αποικία αδέσποτων γατών (που κάποιοι φρόντιζαν επιμελώς), 1 αδέσποτο σκύλο (που κάποιοι μη Ισπανοί διέσωσαν) και δεν συνάντησα πουθενά σκουπίδια. Τι ξεκούραση…
Όποτε νιώθω ότι έχω απόθεμα ενέργειας, ενεργοποιώ το Instagram, και κοινοποιώ οτιδήποτε θεωρώ άξιο κοινοποίησης, κυρίως θέματα κοινωνικής και κλιματικής δικαιοσύνης αλλά και οικολογίας, όμως πολύ συχνά το διατηρώ απενεργοποιημένο γιατί ομολογουμένως αυτά τα διαστήματα νιώθω πιο ήρεμη διότι διατηρώντας κλειστά τα κοινωνικά δίκτυα, με προστατεύω από την συνεχή επαφή με την οδύνη όλου του κόσμου (ακόμη δεν μπορώ να συλλάβω σε τι κόσμο ζούμε, να βλέπουμε live πολέμους και να μην μπορούμε να βοηθήσουμε όσους υποφέρουν). Αυτός είναι ο τρόπος μου να θέτω όρια. Όπως επίσης, δεν χρησιμοποιώ πλέον facebook, whatsapp & viber. Γιατί πραγματικά έφτασα στο σημείο όσο ήμουν προσβάσιμη από όλους συνεχώς, να λαμβάνω συνεχώς ερωτήματα που ειλικρινά ήθελα να απαντήσω ρωτώντας γιατί δεν το γράφουν στην google? Ή έστω, στην ιστοσελίδα μου, έχει search engine κι αυτή. Δεν είμαι εγκυκλοπαίδεια, ούτε θα σώσω εγώ όλον τον κόσμο κι όλα τα ζώα. Γιατί στην τελική, όταν ένας άνθρωπος έχει αφιερώσει χρόνια από την ζωή του στο να στήσει μια online βίγκαν εγκυκλοπαίδεια όπως πολύ τιμητικά έγραψε το travel.gr, με ένα βίγκαν ευρετήριο που συνεχώς ενημερώνεται, από σεβασμό και μόνο στην αφιλοκερδή προσφορά αυτού του ανθρώπου όλα αυτά τα χρόνια, καλό θα ήταν να γίνει η αναζήτηση της απάντησης του εκάστοτε σχετικού ερωτήματος, στην ιστοσελίδα του πρώτα. Γιατί κι εγώ, όταν έμπαινα ακόμη στον κόπο να απαντώ σε όλα αυτά τα μηνύματα, αυτό έκανα: έμπαινα στο search του Ethos & Empathy (έχει έναν φακό στο μέσο της αρχικής σελίδας, ψηλά) έγραφα λέξη κλειδί και τους έστελνα το link ανάλογης ανάρτησης…ή πήγαινα στο ευρετήριο να βρω αυτό που ήθελαν και τους το έστελνα. Κουράστηκα όμως. Πολύ. Γι αυτό τα έκλεισα όλα, κι έτσι έθεσα τα όριά μου. Αλλά φυσικά, όταν παύεις να είσαι people pleaser, χάνεσαι στη λήθη πολύ γρήγορα μετά την λήψη της απόφασης. Όσο δίνεις, είσαι popular & αγαπητός, αν όμως πάψεις να δίνεις … τότε νιώθεις στο πετσί σου την απληστία του κόσμου.
Αυτή τη στιγμή που εγώ γράφω όλα αυτά, μη ανθρώπινα ζώα σφάζονται σε σφαγεία, ανθρώπινα και μη ανθρώπινα ζώα δολοφονούνται στην Παλαιστίνη, στο Κονγκό, στο Σουδάν και στην Ουκρανία… άτομα όλων των ειδών πεθαίνουν από θερμοπληξία στην Ασία και στην Αφρική και πλαστικά σκουπίδια κείτονται κι επιπλέουν παντού. Οι πάγοι λιώνουν, οι πολικές αρκούδες λημοκτονούν, οι γάτες αναπαράγονται πιο συχνά λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, κι όλο το οικοσύστημα βρίσκεται σε τεράστια ανισορροπία, εξαιτίας του τρόπου ζωής των περισσότερων ανθρώπων που διαμένουν στον παγκόσμιο Βορρά. Κι όμως, παράλληλα, οι περισσότεροι άνθρωποι στον παγκόσμιο Βορρά συνεχίζουν να ζουν σα να μην καταρρέει ο κόσμος όπως τον ξέραμε….
Δεν μπορώ να σώσω τον κόσμο μόνη μου, αλλά σε 15 λεπτά έχω online meeting με άτομα απ’ όλον τον κόσμο που έχουν καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα μετά από χρόνια προσφοράς κι ακτιβισμού, και θα μοιραστούμε κατά τη διάρκεια αυτού, τον πόνο μας για τον κόσμο κι όλες τα αδικίες που συμβαίνουν – κι αυτό το μοίρασμα ξέρω ότι θα με ελαφρύνει από τον πόνο. Θα νιώσω έστω και λίγο, ίσως μόνο για λίγο, πιο ανάλαφρη και σίγουρα λιγότερο μόνη στο πένθος μου, και στην ανησυχία μου, στο άδειασμά μου. Και την επόμενη φορά, θα δούμε τον κόσμο με νέα και αρχαία μάτια (seeing the world with new/ancient eyes). Γιατι αυτό χρειάζεται εδώ που έχουμε φτάσει, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τα πράγματα αλλιώς.
Η εξουθένωση και η κόπωση από την υπερβολικά ανεπτυγμένη ενσυναίσθησή μου με έμαθαν πολλά. Μα κυρίως με έμαθαν να βάζω όρια, να αναγνωρίζω ποιους αξίζει να δέχομαι κοντά μου και ποιοι πρέπει να μένουν μακριά – και να μην δέχομαι από κανέναν να μου πει «μην είσαι τόσο ευαίσθητη», «κάνε κάτι να το αλλάξεις» κλπ. Μπορεί ενδόμυχα κάποιες φορές να ήθελα να είμαι σαν αυτούς, ώστε να μην υποφέρω τόσο, αλλά όταν το σκέφτομαι συνειδητά, καταλήγω πως θα ντρεπόμουν αν ήμουν σαν αυτούς. Κι ακούγοντας το επισόδειο 5 του podcast που αναφέρω παρακάτω, νιώθω μια “δικαίωση” για αυτά τα συναισθήματα, γιατί ο πόνος αυτός δεν είναι για το τίποτα… Είναι ιερός, τον χρειαζόμαστε γιατί μας ενεργοποιεί ώστε να αντιδράσουμε. Και δεν θα ήθελα ποτέ να νιώθω ότι αντέχεται αυτός ο κόσμος… Αυτός ο πόνος εμπεριέχει ομορφιά κι όποιος τον νιώθει, σημαίνει πως έχει ακόμη ψυχή.
Trigger Warning: To εν λόγω επισόδειο κάνει αναφορά στην αυτοκτονία ως πολιτική κίνηση (βλέπε Aaron Bushnell, που αυτοπυρπολήθηκε έξω από την Ισραηλινή πρεσβεία) μιας και, στον αντίποδα, αρκετοί άνθρωποι από απελπισία ήδη σκέφτονται την ομαδική αυτοκτονία, για να μην πεθάνουν από την ζέστη ή σε πλημμύρα (γεγονός στο οποίο έχει αναφερθεί ειδικός μελετητής ψυχικής υγείας του Planetary Health Alliance σε σχτικό συνέδριο που συνδέει την κρίση στην ψυχική υγεία με την κλιματική κρίση) οπότε κάποιοι άλλοι το σκέφτονται ως πολιτική κίνηση έλξης της προσοχής του κόσμου αφού ο περισσότερος κόσμος δεν δίνει την απαραίτητη σημασία στην σοβαρότητα της παρούσας κατάστασης του πλανήτη. Όσοι έχετε δει το Don’t look up, καταλαβαίνετε. Αυτό το επισόδειο όμως, κάνει και κάτι άλλο, μοναδικό στο είδος του, αναγνωρίζει την σημαντικότητα του συναισθήματος αυτού, και εξηγεί πως είναι απόλυτα φυσιολογικό, σε έναν κόσμο που καταστρέφεται και καταρρέει. Απλά προτρέπει φυσικά στο να μην ενδώσει κανείς σε αυτό το συναίσθημα της απελπισίας, ενώ παράλληλα ΔΕΝ ΚΡΙΝΕΙ όσους επιλέγουν να φύγουν έτσι από τα εγκόσμια.
Αποδέχομαι την ιδιαιτερότητά μου και την υπέρ-ευαισθησία μου και ελπίζω πως όσο περνά ο καιρός, θα βρίσκω ολοένα και περισσότερα εργαλεία για να μπορώ να συνεχίσω να ζω ούσα αυτή που είμαι, σε έναν πολύ βάναυσο και άδικο κόσμο, αλλά έχω παράλληλα αναγνωρίσει ότι μπορεί μια μέρα να λυγίσω και να αποχωρήσω πριν της ώρας μου.
Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι θα ξεδιπλώσει το μελλον, αλλά το να αγκαλιάζεις την ωμή αλήθεια της ιδιαιτερότητάς σου είναι καλύτερο από τον στρουνθοκαμηλισμό κατ’ εμέ.
Οι empaths είμαστε άτομα με νευροδιαφορετικότητα κι αυτό είναι για τον υπόλοιπο κόσμο ευχή αλλά για τους ίδιους μπορεί και κατάρα.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιώ εγώ για να συνέλθω από το Empathy Fatigue και να διαχειριστώ συναισθήματα Eco grief & Eco anxiety
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι τα εργαλεία που με βοήθησαν να διαχειριστώ το οικολογικό / κλιματικό άγχος μου και το οικολογικό πένθος που ήρθαν ως επακόλουθα των burn out & compassion fatigue, είναι ένα grief circle στο οποίο μου προσφέρθηκε δωρεάν συμμετοχή (και συγκεκριμένα το 10 STEPS TO RESILIENCE & EMPOWERMENT IN A CHAOTIC CLIMATE) μετά από αίτησή μου στο Good Grief Network (το GGN προσφέρει συχνά θέσεις δωρεάν συμμετοχής σε άτομα που πιέζονται οικονομικά) και 4 δωρεάν online συνεδρίες με climate aware ψυχίατρο που εξασκεί Βουδιστική προσέγγιση ψυχοθεραπείας. Τον βρήκα μέσω του GGN στην λίστα των Climate Aware Psychologists (οι ειδικοί ψυχικής υγείας αυτής της ομάδας επίσης προσφέρουν 3 συνεδρίες δωρεάν σε άτομα που υποφέρουν από οικολογικό άγχος). Τέλος, μου δόθηκε δωρεάν πρόσβαση σε e-course yoga for eco-grief το οποίο ήταν πραγματικά πολύ θρεπτικό ψυχικά και σωματικά.
Αυτές τις ημέρες παρακολουθώ ένα online δωρεάν σεμινάριο που λέγεται Active Hope – από το ομώνυμο βιβλίο της Joanna Macy και οι συναντήσεις με τα ευσυνείδητα άτομα απ’ όλον τον κόσμο που προανέφερα, είναι μέσα από το δίκτυο The Work that reconnects, ένα δίκτυο που ίδρυσε η Joanna Macy, μέσα από το οποίο βρήκα και ένα ακόμη σεμινάριο με facilitator την Kathleen Rude που διδάχτηκε από την Joanna Macy, το οποίο παρακολουθώ επίσης αυτόν τον καιρό.
Κι επειδή αναφέρω την Joanna Macy ξανά και ξανά, δεν γίνεται να μην σας προτείνω να ακούσετε το νέο podcast “We are the great turning”, με μισάωρα επισόδεια / συζητήσεις ανάμεσα στην Jess Serrante και την Joanna Macy – στο τραπέζι της κουζίνας της τελευταίας, η οποία μόλις έκλεισε τα 95. Η Jess Serrante, ετών 35, ανακάλυψε την Joanna Macy μόλις είχε πάθει εκείνη Burn Out μετά από χρόνια εργασίας στον περιβαλλοντικό τομέα και ενώ βρισκόταν ψυχολογικά στα τάρταρα, έχοντας χάσει κάθε ελπίδα για το μέλλον αυτού του κόσμου, η γνωριμία της με την Joanna Macy, την βοήθησε να συνέλθει.
Η Joanna Macy είχε καταλάβει ότι κάτι πάει πολύ λάθος στον κόσμο, πολύ πριν αναφερθεί ο όρος κλιματική κρίση από επίσημους οργανισμούς. Κλείστηκε στον εαυτό της επί ένα χρόνο και δεν μίλησε σε κανέναν για το βάρος που κουβαλούσε. Δεν άντεξε όμως πολύ έτσι, και τελικά αφιέρωσε την ζωή της στον περιβαλλοντικό ακτιβισμό, ασχολήθηκε με την βαθειά οικολογία, την γενική θεωρία συστημάτων και τον Βουδισμό και αγωνίστηκε για την ειρήνη, την δικαιοσύνη και ενάντια στην πυρηνική ενέργεια…ενώ έχει συγγράψει 12 βιβλία. Προσωπικά θεωρώ πως είναι εμβληματική προσωπικότητα στον χώρο της οικολογίας και είναι ίσως το μόνο άτομο μαζί με τον Sadhguru που παντρεύουν οικολογία και πνευματικότητα, απ’ όπου γεννήθηκε το νέο όνομα του λογαριασμού μου στο Instagram, eco-spiritual – όποτε αυτό είναι ενεργοποιημένο.
Θα ήθελα να φέρω την δουλειά της Joanna Macy στην Ελλάδα (μέχρι στιγμής τέτοια σεμινάρια δεν γίνονται εδώ), αλλά νομίζω πως οι Έλληνες ζώντας κατά το ήμισυ πληθυσμιακά στο όριο της φτώχειας, δεν είναι σε θέση να κάνουν την δουλειά που επανασυνδέει, καθότι όταν ζεις σε survival mode, δεν υπάρχει χώρος ή χρόνος για πνευματική δουλειά.
Υ.Γ Ο κυριότερος λόγος που έγραψα αναλυτικά την προσωπική μου εμπειρία είναι διότι με αυτόν τον τρόπο προσπαθώ να σπάσω το στίγμα που υπάρχει ακόμη όσον αφορά τα προβλήματα ψυχικής υγείας ενώ αυτά πλέον υπερκαλύπτουν τα προβλήματα σωματικής υγείας παγκοσμίως…
Υ.Γ2: Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι μεν βοηθητικοί αλλά δεν είμαι πια σίγουρη κατά πόσον είναι απαραίτητοι ή η μόνη λύση, καθότι είναι κι αυτοί αποκύημα του καπιταλισμού. Η κατάντια του είδους μας, της κοινωνίας μας, είναι που πρέπει να πληρώνουμε κάποιον για να μας ακούσει και να μας βοηθήσει να βγούμε από την απελπισία μας. Να πληρώνουμε κάποιον για να νιώσουμε ότι ακουγόμαστε. Παλιά, αυτά δεν υπήρχαν, αφού οι άνθρωποι ήταν όλοι μέλη μιας κοινότητας, και η κοινότητα αγκάλιαζε τους πιο ευαίσθητους, τους στήριζε. Σήμερα, η κοινωνία τους παραγκωνίζει, τους βάζει ταμπέλες με διαγνώσεις και ενίοτε τους χώνει και σε ψυχιατρικές κλινικές – ό,τι χειρότερο. Κι όμως, οι πιο ευαίσθητοι έχουν αφήσει παρακαταθήκη πολιτισμικής σημασίας, βλέπε Leonardo da Vinci (του έχουν αποδώσει πλέον τη διάγνωση ΔΕΠΥ/ADHD), Paulo Coelho (οι γονείς του τον έστειλαν σε ψυχιατρική κλινική 3 φορές) and the list goes on…
Ελίζα Δημητρά
Πηγες
How do we keep going? Activist burnout and personal sustainability in social movements, Laurence Cox, National University of Ireland Maynooth, 2011
Για το burn out & το empathy fatigue μιλησαμε με τα παιδιά που ξεκίνησαν πρόσφατα το podcast Podcastανα – μπορείτε να ακούσετε το επισόδιο εδώ.