Στην ομιλία που έδωσε ο Anoushavan Sarukhanya στο Διεθνές Συνέδριο για τα Δικαιώματα των Ζώων το 2014, παρατίθεται η ιδέα πως, το να ζητάμε από τους ανθρώπους να γίνουν vegan, δεν αποτελεί ισχυρή διεκδίκηση που θα μας οδηγήσει πιο κοντά στην απελευθέρωση των μη ανθρώπινων ζώων. Ο Anoushavan μοιράζεται κάποια στατιστικά στοιχεία, τα οποία δείχνουν ότι, σχεδόν όλη η εκμετάλλευση μη ανθρώπινων ζώων (πάνω από το 99%), γίνεται για την παραγωγή «τροφής». Προτείνει το κίνημα των vegan / της απελευθέρωσης των ζώων να εστιάσει στα ζώα ως μέρος της βιομηχανίας τροφίμων. Μελετά τα προβλήματα, που προκύπτουν από την προσέγγιση του vegan “προσηλυτισμού” και μας ενθαρρύνει να δημιουργήσουμε μία πιο δυνατή απαίτηση, η οποία να εγείρει δημόσιο διάλογο που θα οδηγεί στην κατάργηση (της εκμετάλλευσης).
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε μια περίληψη της ομιλίας που έκανα (με παραφράσεις και μικρές προσθήκες):
Διεκδικώντας
Τα κοινωνικά κινήματα αποτελούν «μηχανές διεκδίκησης». Δημιουργούν μία απαίτηση, την οποία μοιράζονται με την κοινωνία. Όσο περισσότερο διαδίδεται αυτή η απαίτηση, τόσο περισσότερο καθίσταται το ζήτημα «κοινωνικό πρόβλημα». Αυτό το πρόβλημα συζητιέται εντός της δημόσιας σφαίρας, έως ότου ληφθεί πολιτική δράση. Όλα τα κοινωνικά κινήματα ξεκινούν από μία μικρή μειονότητα ανθρώπων, που αρχίζουν την διεκδίκηση. Αν και μπορεί να πιστεύουμε ότι μία μειονότητα δεν δύναται να επιφέρει την αλλαγή, όταν παραβιάζεται / αμφισβητείται η ομοφωνία μίας πράξης, γίνεται ευκολότερο για άλλους ανθρώπους να αρχίσουν επίσης να διεκδικούν την απαίτηση κι έτσι το κίνημα και η έκκληση για αλλαγή μεγαλώνουν.
Ας εφαρμόσουμε τα παραπάνω στο κίνημα για την απελευθέρωση των ζώων:
Σχεδόν όλοι καταναλώνουν μη ανθρώπινα ζώα (ή / και τις εκκρίσεις τους). Ωστόσο, μία μικρή μειονότητα ανθρώπων πιστεύει πως αυτό δεν είναι σωστό και διεκδικεί την αμφισβήτηση της πράξης αυτής. Αυτό προκαλεί μία διαταραχή στην κανονικότητα της κατανάλωσης μη ανθρώπινων ζώων, το οποίο εγείρει αντιπαραθέσεις στην συγκεκριμένη πρακτική.
Συνοψίζοντας την διαδικασία της διεκδίκησης:
- Δημιουργία απαίτησης
- Δημόσιος διάλογος
- Το ζήτημα γίνεται πολιτικό πρόβλημα για την κοινωνία, λόγω της αντιπαράθεσης γύρω από αυτό.
- Λαμβάνονται δράσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος (από πολιτικούς, κυβερνήσεις, κλπ.).
Γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν μη ανθρώπινα ζώα;
Έχετε ακούσει ποτέ τη φράση «Οι περισσότεροι άνθρωποι τρώνε κρέας, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι τρώνε κρέας.»; Η πλειοψηφία των ανθρώπων εναρμονίζεται με τα κοινωνικά πρότυπα. Ο Anoushavan αναφέρεται στα πειράματα συμμόρφωσης του Solomon Asch. Αυτά αποδεικνύουν, πως οι περισσότεροι άνθρωποι συμβαδίζουν με την πλειοψηφία, ακόμη και αν πιστεύουν, πως η πλειοψηφία κάνει λάθος. Βάλτε 10 άτομα σε ένα δωμάτιο, οι 9 είναι ηθοποιοί και ο ένας το υποκείμενο δοκιμής. Οι 9 ηθοποιοί διαλέγουν όλοι την λανθασμένη απάντηση. Το υποκείμενο που δοκιμάζεται, τις περισσότερες φορές επίσης διαλέγει την λανθασμένη απάντηση, ακόμη κι αν ξέρει ότι δεν είναι η σωστή. Γιατί; Επειδή οι άνθρωποι συμμορφώνονται με την άποψη της πλειονότητας. Αυτό συμβαίνει, είτε επειδή νομίζουν ότι η ομάδα έχει περισσότερες πληροφορίες απ’ ότι εκείνοι, είτε επειδή δεν θέλουν να διαφέρουν.
Τι απαιτεί το κίνημα των vegan και της απελευθέρωσης των ζώων; Σε γενικές γραμμές λέει «Γίνε vegan», με κάποιες παραλλαγές. Ο σκοπός του κινήματος είναι η μετάβαση των ανθρώπων στον βιγκανισμό. Το σκεπτικό στο οποίο βασίζεται η μετάβαση, είναι ότι πρέπει να υπάρξουν περισσότεροι vegan, επειδή είναι προς το παρόν λίγοι. Όταν θα έχουμε αρκετούς vegan λοιπόν θα μπορούμε να απαιτήσουμε περισσότερα, όπως για παράδειγμα το να κλείστε τα σφαγεία. Ο βιγκανισμός είναι στην πράξη ένα μποϊκοτάρισμα. Και άλλα κοινωνικά κινήματα έχουν χρησιμοποιήσει το μποϊκοτάζ ως τακτική. Κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας, υπήρξε μποϊκοτάζ στα υφάσματα από τη Βρετανία. Ωστόσο, η απαίτηση ήταν: Θέλουμε μία ανεξάρτητη Ινδία. Το μποϊκοτάζ ήταν απλά μια τακτική, που χρησιμοποιήθηκε. Το πρόβλημα με τον βιγκανισμό είναι πως αποτελεί και την απαίτηση και το μποϊκοτάζ.
Η κατάργηση της εκμετάλλευσης είναι πιο ισχυρή προσέγγιση από το “Γίνε Vegan”
Ο Anoushavan εξηγεί πως ένα κάλεσμα για κατάργηση της εκμετάλλευσης αποτελεί μια καλύτερη τακτική από την προσέγγιση για την vegan μετάβαση. Οι άνθρωποι προτιμούν πάντα την πράξη εκείνη, που εξαλείφει το πρόβλημα, αντί εκείνης που αντιμετωπίζει απλώς τα συμπτώματα του προβλήματος.
Το Φαινόμενο του αποτελέσματος της αναλογίας της επικράτησης παρέχει κάποιες αποδείξεις για αυτό. Ένα παράδειγμα, που δίνει ο Anoushavan, είναι το εξής:
Δύο βιομηχανίες ρυπαίνουν ένα ποτάμι. Προτείνονται δύο λύσεις:
- Σταματάμε τη βιομηχανία Α και σώζονται 245 ψάρια από τα 350.
- Ή, σταματάμε τη βιομηχανία Β και σώζονται 251 ψάρια από τα 980.
Η προτιμώμενη λύση, για τους περισσότερους, ήταν η 1, να σταματήσει η βιομηχανία Α. Εν τέλει, σώζονται λιγότερα ψάρια, αλλά το πρόβλημα φαίνεται να έχει επιλυθεί αποτελεσματικά ακόμη και αν επιλέγοντας τη δεύτερη λύση θα σώζονταν 6 περισσότερα ψάρια. Τώρα, προσπαθήστε να σκεφτείτε τους αριθμούς, όταν λέτε στον κόσμο να γίνει vegan. Τους λέτε πόσα δισεκατομμύρια μη ανθρώπινων ζώων θανατώνονται κάθε χρόνο; Περιμένετε, ότι λέγοντάς τους αυτά τα νούμερα, θα τους ταρακουνήσει για να δράσουν (δράση = vegan μετάβαση); Λέμε στον κόσμο, ότι εάν σταματήσουν να τρώνε μη ανθρώπινα ζώα, θα βοηθήσουν να λυθεί το πρόβλημα. Παρόλ’ αυτά, το φαινόμενο του αποτελέσματος της αναλογίας της επικράτησης, δείχνει, ότι δεν είναι τόσο πιθανό να σκεφτούν, ότι οι πράξεις τους θα έχουν έναν αντίκτυπο. Γνωρίζουν ότι, θα υπάρχουν ακόμη δισεκατομμύρια ζώα, που θα θανατώνονται κάθε χρόνο, ακόμη κι αν ο καθένας τους ξεχωριστά «σώζει» 100 μη ανθρώπινες ζωές, αφού γίνει vegan. Ο Anoushavan λέει, πως χρειάζεται να επανασχεδιάσουμε την απαίτησή μας. Μία πιο πειστική απαίτηση θα ήταν να πούμε στον κόσμο ότι ο βιγκανισμός είναι ένα παγκόσμιας εμβέλειας μποϊκοτάζ, με στόχο την κατάργηση της εκμετάλλευσης μη ανθρώπινων ζώων. Τότε οι άνθρωποι δεν θα θεωρούσαν τον βιγκανισμό ως μία απλή προσωπική επιλογή, αλλά ως ένα μποϊκοτάρισμα με σκοπό την κατάργηση της εκμετάλλευσης. Ένα πολιτικό εγχείρημα.
Η μετάβαση στο βιγκανισμό δεν είναι αποδοτική
Η προσέγγιση της μετάβασης στο βιγκανισμό δίνει την εντύπωση ενός θέματος προσωπικής επιλογής, όχι δικαιοσύνης για τα μη ανθρώπινα ζώα. Δεν δημιουργεί τη σωστή αντιπαράθεση στην κοινωνία. Όταν το ζήτημά μας είναι «να γίνουμε vegan», καταλήγουμε να συζητάμε για την κατανάλωση: τις διαιτητικές προτιμήσεις μας, τον τρόπο ζωής μας, την πρακτικότητα του να γίνεσαι vegan και την “καθαρότητα” του vegan (Πόσο vegan είσαι; Τι τύπος vegan είσαι;). Ακόμη, η διαδικασία της μετάβασης είναι απίστευτα αργή. Άλλα κοινωνικά κινήματα δεν χρησιμοποίησαν την προσέγγιση της μετάβασης. Αυτή η τακτική συνιστά μία μέθοδο που χρησιμοποιούν οι θρησκείες. Οι χριστιανοί προσηλυτίζουν τους ανθρώπους στο χριστιανισμό εδώ και χιλιάδες χρόνια, όμως ακόμη δεν ασπάζονται όλοι το χριστιανισμό. Πόσα χιλιάδες χρόνια πρέπει να περιμένουμε μέχρι να γίνει όλος ο κόσμος vegan; Ο Anoushavan συμπεραίνει από αυτό, ότι η παρούσα αντιμετώπιση δεν αποδίδει.
Πως διεκδικούμε την κατάργηση της εκμετάλλευσης λοιπόν; Ο Anoushavan προτείνει κάποιες ιδέες. Όταν μας ρωτούν γιατί δεν τρώμε μη ανθρώπινα ζώα, καλό είναι να λέμε: «Είμαι υπέρ της κατάργησης της εκμετάλλευσης των ζώων» ή «Μποϊκοτάρω την εκμετάλλευση ζώων». Οι παραπάνω προτάσεις εκφράζουν την απαίτηση για αλλαγή στην κοινωνία, όχι απλά μια προσωπική επιλογή. Κατά τη διάρκεια της καμπάνιας για την κατάργηση του Εμπορίου Σκλάβων, η πλειονότητα των υπερμάχων δεν εστίασαν στη δική τους “καθαρότητα”. Κάποιοι όντως έκαναν μποϊκοτάζ σε προϊόντα δουλείας, αλλά το αίτημά τους ήταν και πάλι: Καταργήστε τη δουλεία. Δεν απαιτούσαν, λέγοντας: Γίνετε σαν εμάς και μποϊκοτάρετε τα προϊόντα δουλείας.
Ο Anoushavan πιστεύει ακόμη πως όταν μιλάμε για την υγεία και το περιβάλλον συσχετίζοντας το βιγκανισμό, απομακρύνουμε την προσοχή από το σπισισμό. Στο μυαλό του κοινού, αυτό μειώνει την επιρροή της ηθικής, της εγγενούς αξίας τους, για την δικαιοσύνη των μη ανθρώπινων ζώων.
Η δημιουργία απαιτήσεων της vegan μετάβασης είναι ηθικά μη αποδεκτή.
Ο Anoushavan θεωρεί ότι, η τακτική της μετάβασης στο βιγκανισμό είναι ηθικά απαράδεκτη. Επαναλαμβάνοντας: Η απαίτηση του κινήματος του βιγκανισμού / απελευθέρωσης των ζώων δεν είναι ηθικά αποδεκτή. Δίνει κάποια παραδείγματα διεκδίκησης: «Γίνε Vegan», «Ο βιγκανισμός κάνει καλό στον πλανήτη», «Το να είσαι vegan, είναι καλό για την υγεία σου». Αυτά τα αιτήματα απογοητεύουν τα θύματα. Για να γίνει κατανοητό, ο Anoushavan χρησιμοποιεί το παράδειγμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Εάν λέγαμε: «Μποϊκοτάρετε τα προϊόντα των στρατοπέδων συγκέντρωσης», θα ήταν ηθικά απαράδεκτο. Θα έπρεπε να ζητάμε την κατάργηση αυτών των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Κάποιες ισχυρότερες διεκδικήσεις, στις οποίες ο κόσμος θα ανταποκρινόταν με σοβαρότητα, αφού υπογραμμίζουν την αδικία, θα μπορούσαν να είναι: «Κλείστε τα σφαγεία τώρα», «Καταργήστε το καθεστώς ιδιοκτησίας των ζώων», «Η κοινωνία πρέπει να καταπολεμά και να καταδικάζει το σπισισμό, όπως ακριβώς κάνει και με το ρατσισμό και το σεξισμό». Εν κατακλείδι, ο Anoushavan λέει πως πρέπει να είμαστε βέβαιοι, ότι το μήνυμά μας είναι κατανοητό και εκλαμβάνεται ως απαίτηση για αλλαγή στην κοινωνία μας.
Η προσωπική μου άποψη για την ομιλία
Συμφωνώ με τα περισσότερα απ’όσα είπε ο Anoushavan σε αυτήν την ομιλία. Όντως πιστεύω πως το αίτημα «Γίνε vegan» δεν είναι ούτε τόσο ισχυρό, ούτε αποτελεσματικό. Χρειαζόμαστε ένα ισχυρό, καθαρά αντισπισιστικό μήνυμα κατάργησης της εκμετάλλευσης. Θα επανέλθω με έναν πιο λεπτομερή σχολιασμό στις θέσεις του Anoushavan. Υπάρχουν μερικά σημεία στα επιχειρήματά του, που πιστεύω, ότι το κίνημα πρέπει να υιοθετήσει, ωστόσο κάποια άλλα σημεία πρέπει να προσαρμοστούν ή να ερευνηθούν περαιτέρω.
Μετάφραση: Ηλιάνα Πετρίδη